Choroba afektywna dwubiegunowa (CHAD) – czym jest, jak się objawia i jak się ją leczy?
Choroba afektywna dwubiegunowa (CHAD) to zaburzenie, o którego specyfice nadal niewiele osób wie – mówi się o niej w końcu znacznie rzadziej, niż o depresji. Wielu osobom ta dość długa nazwa i samo pojęcie „dwóch biegunów”, które w niej pada, kojarzy się dość niepokojąco. Wyjaśniamy, czym tak naprawdę jest CHAD, jak może się objawiać i czy to choroba, którą da się wyleczyć.
Choroba afektywna dwubiegunowa należy do grupy zaburzeń nastroju – podobnie jak depresja, którą fachowo określa się także jako chorobę afektywną jednobiegunową. Tym, co odróżnia depresję od CHAD jest to, że w tym pierwszym zaburzeniu mamy do czynienia z przewlekle doświadczanym smutkiem i obniżeniem nastroju, zaś głównym objawem choroby dwubiegunowej jest występowanie u Pacjenta zarówno epizodów depresji, jak i tzw. manii lub tzw. hipomanii, czyli stanów nienaturalnie podwyższonego nastroju.
CHAD to zaburzenie, które nie wybiera: wedle szacunków zmaga się z nim od 3 do 5% populacji ogólnej, w tym tyle samo kobiet, co mężczyzn. Chorzy pochodzą z najróżniejszych kultur i warstw społecznych. Przyczyny choroby są przede wszystkim genetyczne, choć objawy może wyzwolić np. silny stres.
Wedle niektórych szacunków, objawów z tzw. spektrum dwubiegunowości (które szerzej opisujemy poniżej) może doświadczać nawet 12% ogólnej populacji i nawet ponad połowa Pacjentów, którzy pozostają pod opieką lekarza psychiatry z powodu stwierdzonej depresji.
CHAD – rodzaje
Wedle klasycznego podziału, rozróżnia się następujące rodzaje choroby afektywnej dwubiegunowej:
Typ I
To najmniej „złożony” rodzaj CHAD, który występuje dość rzadko. Chorobę dwubiegunową typu pierwszego stwierdza się, gdy u Pacjenta występują – w porównaniu z typem II podobnie często – epizody depresji oraz podwyższonego nastroju. Epizody manii/hipomanii w typie I bardzo rzadko okazują się częstsze, niż depresja, a statystycznie, w przypadku CHAD typu I, epizody depresji występują w skali życia cztery razy częściej, niż okresy podwyższonego nastroju.
Typ II
W tym „typie” mieści się większość Pacjentów ze zdiagnozowanym CHAD. Chorobę afektywną dwubiegunową typu II charakteryzują epizody depresji przeplatane epizodami manii lub hipomanii, jednak okresy depresji są znacznie częstsze – nawet 30-krotnie. W okresach remisji objawów u Pacjentów często obserwuje się także obniżenie nastroju, które – choć nie spełnia kryteriów epizodu depresyjnego – ma wpływ na ich funkcjonowanie.
Oprócz tego u około 15% Pacjentów ze stwierdzonym CHAD występuje choroba z szybką zmianą faz, którą diagnozuje się, gdy u chorego występują co najmniej cztery epizody depresji lub manii w ciągu roku. Rzadko spotykanym typem CHAD jest choroba z ultraszybką zmianą faz, gdy zmiany epizodów mogą następować nawet co kilka dni lub godzin.
Spektrum dwubiegunowe, cyklotymia
W psychiatrii mówi się także o spektrum dwubiegunowości, do którego zalicza się osoby, które miewają objawy choroby afektywnej dwubiegunowej, ale nie spełniają kryteriów dla rozpoznania CHAD – czyli co najmniej jednego pełnego epizodu depresji i jednego epizodu manii lub hipomanii. U tych Pacjentów są to stany trwające za krótko lub nie tak nasilone, aby można było rozpoznać na ich podstawie CHAD. O spektrum dwubiegunowości można mówić np. w przypadku osoby ze stwierdzoną depresją, która miewa okresy podwyższonego nastroju, ale trwające bardzo krótko, np. 2 dni. Do stwierdzenia epizodu hipomanii, objawy powinny utrzymywać się co najmniej 4 dni, do stwierdzenia manii – 7 dni.
Mówiąc o chorobie afektywnej dwubiegunowej, nie można także zapomnieć o cyklotymii, której objawy mogą bardzo przypominać CHAD. To zaburzenie, w którym u Pacjenta od lat (co najmniej dwóch) występują stany przypominające stany depresji i manii, jednak niespełniające klinicznych kryteriów ani jednego, ani drugiego. Innym zaburzeniem tego rodzaju jest dystymia, czyli przewlekłe obniżenie nastroju bez współwystępujących objawów maniakalnych ani hipomaniakalnych.
Epizod depresyjny, maniakalny, hipomaniakalny – co to znaczy?
Epizod depresji w przebiegu CHAD zasadniczo wygląda tak samo, co u Pacjenta ze zdiagnozowaną depresją – chorobą afektywną jednobiegunową. Głównymi objawami typowego epizodu depresyjnego są między innymi smutek, trudności z koncentracją, a także utrata zdolności do czerpania przyjemności (tzw. anhedonia). Objawy depresji szerzej opisaliśmy w innym naszym tekście. Szacunki wskazują jednak, że epizody depresji w przebiegu CHAD – częściej, niż w przypadku „zwykłej” depresji – współwystępują z objawami psychotycznymi albo objawami atypowymi, takimi jak np. nadmierna senność i łaknienie.
Manię (epizod maniakalny) stwierdza się natomiast wówczas, gdy u Pacjenta obserwuje się nienaturalnie wzmożony nastrój, wzrost aktywności i energii (często, choć nie zawsze połączony z drażliwością) oraz co najmniej 3 z 7 wyżej wymienionych objawów:
- Przekonanie o swojej wyższości;
- Zmniejszona potrzeba snu;
- Nadmierna rozmowność, gadatliwość;
- Natłok myśli, czasem wiążący się z dużą pomysłowością i kreatywnością;
- Tendencja do rozpraszania się, widoczne roztargnienie;
- Podwyższona potrzeba kontaktów seksualnych (libido), kontaktów towarzyskich lub wzmożona aktywność ruchowa;
- Angażowanie się w ryzykowne zachowania.
Aby stwierdzić u Pacjenta epizod manii, poniższe objawy muszą się utrzymywać przez co najmniej 7 dni. O epizodzie hipomaniakalnym mówi się natomiast wtedy, gdy objawy manii występują przez co najmniej 4 dni, ale są mniej nasilone i nie powodują znaczących trudności w funkcjonowaniu i/lub nie zwracają tak dużej uwagi otoczenia. Wystąpienie jednego epizodu hipomaniakalnego – jeżeli u Pacjenta wystąpił także epizod depresyjny – jest jednak wystarczające do postawienia diagnozy CHAD.
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej
Jeżeli zauważasz u siebie lub bliskiej sobie osoby objawy choroby afektywnej dwubiegunowej, niezmiernie ważne jest, aby jak najszybciej zgłosić się do lekarza psychiatry. Główną stosowaną metodą leczenia w przypadku CHAD jest przyjmowanie tzw. stabilizatorów nastroju (leków normotymicznych). Jeżeli przestrzega się zaleceń lekarskich, leczenie daje bardzo dobre efekty, a epizody choroby zdarzają się znacznie rzadziej i mają mniej dokuczliwy przebieg.
Bardzo cenne jest również korzystanie z psychoterapii, uzupełniająco obok pozostawania pod opieką psychiatry. Spotkania z terapeutą są ogromną pomocą w radzeniu sobie z chorobą, pozwalają także lepiej rozumieć siebie i szybciej rozpoznawać epizody choroby oraz lepiej sobie z nimi radzić. Badania dowodzą, że około 70% osób ze zdiagnozowaną chorobą afektywną dwubiegunową, które pozostają pod opieką terapeuty, radzi sobie w codziennym życiu znacznie lepiej niż te, które tylko przyjmują leki. Dużym wsparciem dla Pacjentów jest również uczestnictwo w grupie wsparcia, którą aktualnie prowadzimy w naszym oddziale w Katowicach. To miejsce, gdzie można „odgadać się” z doświadczanych trudności, w zamian otrzymując empatię i zrozumienie od prowadzącego terapeuty oraz pozostałych członków grupy, którzy przeżywają to samo.
Serdecznie zapraszamy do wykupienia nagrania szkolenia online z cyklu Akademia Terapeuty PsychoMedic.pl, poświęconego relatywnie nowemu tematowi roli diagnozy psychologicznej i psychoterapii w leczeniu CHAD.
Trzygodzinny warsztat poprowadziła mgr Lidia Karasiewicz – psycholog, certyfikowany psychoterapeuta Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Ma wieloletnie doświadczenie w pracy z osobami z diagnozą choroby afektywnej dwubiegunowej.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, kliknij.