Co nas stresuje i jak przemienić stres w swojego sprzymierzeńca?
W psychologii stres dzieli się na dwa rodzaje – ten dobry, mobilizujący do działania i koncentrujący naszą uwagę oraz drugi rodzaj stresu, mający pejoratywny wpływ na nasze samopoczucie, jak i funkcjonowanie całego organizmu. Granica pomiędzy eustresem (z greckiego „eu” oznacza „dobry”) a stresem negatywnym jest bardzo cienka, jednak to, czy pojawiający się stres zadziała na naszą korzyść, czy też sparaliżuje nas ze strachu przed działaniem, w dużej mierze zależy od nas samych. W jaki sposób odróżnić pojawiające się w nas emocje i jak pracować z nimi, aby nawet z najbardziej stresujących sytuacji wynieść dla siebie coś dobrego?
Rozpoczęcie pracy na nowym stanowisku, kupno mieszkania, planowanie ważnej podróży, ślubu czy narodziny dziecka. Sytuacje te niewątpliwie dla większości z nas związane są z istotną życiową zmianą i wywołują konkretne emocje. Te krótkotrwałe, pobudzające i motywujące nas do działania, z którymi jesteśmy w stanie radzić sobie sami, nazywane są eustresem, czyli tak zwanym stresem pozytywnym. Koncentrują naszą uwagę wokół tego, co istotne, dzięki czemu w efekcie stajemy się bardziej wydajni i nastawieni na wykonanie zadania. Liczne badania dotyczące stresu udowadniają nawet, że doświadczanie pozytywnego stresu wpływa korzystnie na funkcjonowanie całego organizmu – łagodzi negatywne emocje, zwiększa nasze poczucie kontroli i dobrostanu, a nawet opóźnia procesy starzenia się komórek oraz przyczynia się do wzrostu naszej odporności.
Cechy charakterystyczne dla stresu mającego negatywny wpływ na nasze samopoczucie oraz funkcjonowanie organizmu to przede wszystkim niemożność poradzenia sobie z doświadczanymi emocjami. Tego rodzaju stres wywołuje między innymi krótko- lub długotrwały niepokój, zmniejsza naszą wydajność i chęć do działania, a także istotnie negatywnie wpływa na nasze samopoczucie. Stres negatywny wywoływać mogą zdarzenia takie jak rozwód, utrata pracy czy problemy finansowe, problemy rodzinne, poważna choroba czy śmierć bliskiej osoby. Również panującą obecnie pandemię oraz zmiany, jakie wywołała w naszym codziennym funkcjonowaniu zaliczyć możemy do wydarzeń, które u części z nas wywołuje negatywny stres – martwimy się w tym kontekście o zdrowie swoje i bliskich czy sytuację finansową, a bombardowani informacjami na temat kolejnych ofiar i rozwoju zjawiska w Europie odczuwamy tylko narastający, nie zawsze uświadomiony niepokój.
W kontekście odczuwania przez nas stresu warto zwrócić uwagę na fakt, iż każdy z nas posiada inną odporność na działanie stresorów, czyli czynników wywołujących stres – wydarzenia mocno stresowe dla jednych z nas mogą okazać się neutralne dla innych. Dużą rolę w odczuwaniu przez nas stresu odgrywają także podejmowane przez nas działania w sytuacjach stresowych i od naszej elastyczności w tej kwestii zależy to, w jaki sposób ukształtują się rodzące się emocje. W momencie, kiedy zaczynamy odczuwać lekki stres, najlepiej zatem od razu zabrać się do działania, aby w momencie, kiedy osiągnie on tak zwane optimum (próg przejścia) nie zaczął się kumulować i przeradzać w negatywne emocje. Zamienienie stresu na działania w odpowiednim momencie pomoże nam uniknąć przykrych konsekwencji związanych z kumulacją negatywnych emocji.
Odporność na stres jesteśmy w stanie wypracowywać na wiele sposobów. Jeżeli nie czujemy się na siłach, aby samodzielnie przejąć kontrolę nad swoimi emocjami, pomocna może okazać się terapia. Nie tylko wymienione wyżej istotne życiowe wydarzenia, ale także sytuacje, z którymi mamy do czynienia na co dzień w pracy czy w domu, wymagania otoczenia – to wszystko może wywoływać u nas stres, przybierający niekiedy formę przewlekłą, mający wyniszczające działanie na nasz organizm. W momencie kiedy czujemy, że nasze emocje zaczynają przybierać negatywną formę i przestajemy kontrolować pojawiający się w nas, narastający niepokój, odpowiednie ćwiczenia mogą pomóc nam zredukować napięcie, rozładować stres oraz przejąć kontrolę. Istotne jest, aby nie dopuścić do sytuacji, w której czujemy się „zjadani” przez własne emocje, odbierające siły i chęć do działania.