Cudowny lek dla ciała i duszy. Na co działa medytacja?
Wpływa korzystnie na pracę mózgu i jelit, łagodzi stany zapalne, niweluje arytmię serca, zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób psychicznych, a nawet – jak dowodzą najnowsze badania – wpływa na kształt naszego DNA. Medytacja jest cudownym lekiem na cały szereg zarówno fizycznych, jak i psychicznych schorzeń. Już jedna jej sesja znacznie wpływa na nasze samopoczucie, a praktykowana latami pozwala istotnie poprawić jakość naszego życia.
Ciekawe badania dotyczące praktyki medytacji i jej wpływu na organizm przeprowadzili naukowcy z Massachusetts General Hospital. Grupa badanych przez 8 tygodni medytowała codziennie przez około 30 minut – w praktyce pomagał im przygotowany wcześniej przewodnik medytacyjny z nagraniami audio. Zaleceniem badaczy było skupienie uwagi na swoich doznaniach i uczuciach w trakcie praktykowania, bez osądzania i poprawiania poszczególnych elementów. Po 8 tygodniach eksperymentu uczestników poddano badaniu rezonansem magnetycznym. Jak się okazało, w części mózgu odpowiedzialnej za pamięć i uczenie się, zwanej hipokampem, a także w strukturach odpowiedzialnych za samoświadomość i wyrażanie współczucia, zwiększeniu uległa ilość istoty szarej. Efekt ten utrzymywał się cały dzień po odbytej praktyce medytacji u wszystkich uczestników, bez wyjątku. Badanie pozwoliło dowieść, że praktyka odczuwalnie podnosi zdolności poznawcze, a także pozytywnie wpływa na samopoczucie badanych.
W tym samym szpitalu przeprowadzono także inne badanie dotyczące praktyki medytacji. Jego celem było sprawdzenie, czy i w jaki sposób medytacja wpływa na stan układu pokarmowego człowieka. Do badania wytypowano grupę kilkudziesięciu osób ze chorobami przewodu pokarmowego (zespół jelita drażliwego oraz nieswoiste zapalenie jelit). Następnie uczestnicy poddani zostali eksperymentowi trwającemu 9 tygodni – w tym czasie medytowali codziennie przez około 15-20 minut. W wyniku badania okazało się, iż dolegliwości znacznie zmniejszyły się lub ustąpiły całkowicie w przypadku całej grupy badanych. Pozytywny efekt eksperymentu utrzymywał się u badanych jeszcze trzy tygodnie po zaprzestaniu praktyk. Co istotne, w przypadku obydwu schorzeń badacze zaobserwowali także zmianę w ekspresji genów (procesu ujawniania informacji genetycznej) – zarówno w przypadku chorych na zespół jelita wrażliwego, jak i w przypadku osób cierpiących na nieswoiste zapalenie jelit.
Przełomowe badania przeprowadzone zostały wspólnie przez ośrodki: Icahn School of Medicine, University of California, University of San Francisco oraz Harvard Medical School. Badacze najbardziej renomowanych uniwersytetów świata dowiedli bowiem, że geny potrafią zmienić się pod wpływem medytacji – dotychczas uważano z kolei, że ludzkie geny nie ulegają zmianie. Uczestników badania podzielono na trzy grupy – jedna z grup wyjechała na wakacje, dla drugiej zaplanowano z kolei specjalny program medytacji (dla nowicjuszy). Trzecią grupę stanowiły osoby zaawansowane w swojej praktyce. Eksperyment trwał 6 dni – po tym czasie od osób ze wszystkich trzech grup pobrano próbki krwi, a także przeprowadzono z nimi ankiety dotyczące ich samopoczucia. Przebadano ponad 20 tys. zmian w genach, dzięki czemu udało się odnaleźć istotne zmiany ich aktywności. Zmiany te nastąpiły w przypadku wszystkich trzech badanych grup – główna zmiana na korzyść nastąpiła w kontekście reakcji na stres oraz funkcji immunologicznych organizmu. U osób w grupie medytujących nowicjuszy po eksperymencie występowało także znacznie mniej stanów depresyjnych. Efekt ten utrzymywał się jeszcze kilka tygodni po eksperymencie.
Liczne badania z prowadzone w niezależnych ośrodkach badawczych na całym świecie dowodzą także, iż regularna praktyka medytacji zmienia aktywność oraz strukturę poszczególnych rejonów mózgu, który pełnią istotną rolę w kontekście powstawania chorób psychicznych. Dotychczas dowiedziono między innymi pozytywny wpływ medytacji w odniesieniu do schorzeń takich jak depresja, nerwica, stany lękowe, anoreksja czy bulimia – regularna praktyka istotnie zmniejsza ryzyko ich wystąpienia lub łagodzi objawy u osób doświadczających wyżej wymienionych chorób. W licznych badaniach dowiedziono, iż już kilka tygodni praktyki medytacji pozwala znacznie zmniejszyć stany lękowe oraz reaktywność emocjonalną. Poprawie ulegają z kolei pamięć, koncentracja, ogólna sprawność umysłowa, a także ocena własnej osoby (spostrzeganie samego siebie staje się bardziej świadome) oraz rozumienie doświadczanych emocji.
Dotychczasowe obserwacje badaczy pozwalają także ustalić, iż za pozytywny wpływ medytacji na stany psychiczne wpływają procesy zachodzące w tzw. sieci wzbudzeń podstawowych (DMN). Zaliczają się do niej między innymi elementy przyśrodkowej kory przedczołowej i skroniowej, linii środkowej mózgu, boczno–przyśrodkowe części kory ciemieniowej. W trakcie medytacji elementy te ulegają rozluźnieniu – poszczególne elementy mózgu, będąc w stanie spoczynku, mają z kolei możliwość właściwie przetworzyć i zintegrować wszelkie informacje. Intensywne procesy zachodzące w mózgu w czasie, kiedy jest on poddany odpowiedniej relaksacji, są z kolei szczególnie istotne w kontekście tworzenia świadomego obrazu świata, a także rozumienia siebie i swoich emocji.