Czy psycholog sam może się leczyć? Odpowiadamy na pytania, co “wolno” Specjaliście od zdrowia psychicznego
Jeden z najbardziej krzywdzących stereotypów na temat psychologów mówi, że to ludzie, którzy idą na studia, aby rozwiązać swoje własne problemy. To przekonanie podszyte jeszcze innym poglądem – takim, że psychologowie są “dziwni”, że często sami mają problemy ze zdrowiem psychicznym, choć przecież nie powinni. Jeszcze inni uważają, że drugiemu człowiekowi można prawdziwie pomóc tylko wtedy, gdy samemu doświadczyło się tego, co ten przeżywa. Czy psycholog sam może się leczyć? Czy powinien dorównywać Pacjentowi życiowym doświadczeniem? Które z tych przekonań jest prawdziwe i czy w ogóle? Wyjaśniamy 😊 Dla wszystkich obecnych i przyszłych Specjalistów od zdrowia psychicznego oraz osób korzystających z psychoterapii.
Czy psycholog sam może się leczyć – brać leki, chodzić na psychoterapię, doświadczać problemów ze zdrowiem psychicznym?
Tak – może, i nadal może być dobrym psychologiem/psychoterapeutą (w tym artykule będziemy używać nazw tych profesji zamiennie, ale jest między nimi oczywiście różnica, którą opisujemy w podlinkowanym wpisie blogowym). Szacunki dotyczące zdrowia psychicznego mówią, że kryzysu lub objawów jakiegoś zaburzenia może doświadczyć większość z nas w ciągu życia, a psychologowie czy psychoterapeuci nie mają żadnych “supermocy”, które są ich w stanie uchronić – choć oczywiście posiadają większą wiedzę na temat zasad troski o własne zdrowie psychiczne i zapobiegania zaburzeniom. To, czy ktoś doświadczy problemów ze zdrowiem psychicznym, zależy jednak także od predyspozycji genetycznych, losowych zdarzeń życiowych i wielu innych czynników.
Bycia dobrym psychologiem nie wyklucza więc doświadczanie trudności psychicznych, aktualnie lub w przeszłości. Warunkiem jest jednak to, aby psycholog:
Był w na tyle ustabilizowanym stanie, aby mógł wykonywać tak angażującą emocjonalnie pracę, jaką jest udzielanie wsparcia psychicznego drugiemu człowiekowi
Nie doświadczał tego negatywnych konsekwencji ani nie ujawniał doświadczanych przez siebie negatywnych emocji w taki sposób, który mógłby szkodzić Pacjentowi.
Zdawał sobie sprawę, skąd wynikają doświadczane przez jego trudności, jak mogą wpływać na jego zachowanie i sposób myślenia.
W tym myślenie o Pacjentach. Terapeuta powinien przede wszystkim wiedzieć, jak minimalizować ryzyko, że przeżywane problemy będą miały wpływ na wykonywaną pracę. Świadomość siebie i swoich ograniczeń jest zresztą obowiązkiem terapeuty zawsze – i właśnie dlatego każdy przyszły profesjonalista, niezależnie od swojego stanu psychicznego, powinien przejść przez psychoterapię własną. Odpowiadając na pytanie, „czy psycholog sam może się leczyć”, należy też podkreślić, że z reguły nie jesteśmy w stanie sami rozwiązać najgłębiej tkwiących problemów i zaaplikować do siebie całej posiadanej wiedzy. W tym celu należy udać się na psychoterapię do dobrego Specjalisty.
Osobiste problemy stają się przeciwwskazaniem do praktyki zawodowej wtedy, gdy terapeuta doświadcza trudności, które zaczynają poważnie wpływać na jego zachowanie i sposób postrzegania rzeczywistości, gdy widzi on, że zaczyna projektować własne doświadczenia na Klientów, z którymi w danej chwili pracuje. To moment, w którym odpowiedzialny psycholog/psychoterapeuta powinien spojrzeć na całą sytuację z boku i zrobić sobie dłuższy urlop, może wrócić na własną psychoterapię.
Czy psycholog powinien znać problem Pacjenta z “autopsji”? Czy osoba pracująca np. z Pacjentami z depresją, sama powinna mieć za sobą doświadczenie zaburzeń nastroju?
Faktem jest, że wielu terapeutów (choć badacze tej grupy zawodowej nie są w stanie określić, jaki jest to procent) mają za sobą doświadczenie różnych zaburzeń psychicznych. Szczególnie często terapeuci uzależnień są osobami, które same wyszły z choroby alkoholowej lub innych trudności z tej kategorii. Niektórzy z nich to osoby, które wniosły szczególnie dużo do rozwoju psychoterapii: przykładem może być tu Marsha Linehan, autorka koncepcji terapii dialektyczno-behawioralnej, dedykowanej przede wszystkim osobom z zaburzeniem osobowości typu borderline. Sama zmagała się z tym zaburzeniem osobowości, miała za sobą również epizody myśli samobójczych oraz samookaleczeń.
Coraz częściej pojawiają się także doniesienia, że – wbrew stereotypom – skutecznymi terapeutami mogą być również dobrze funkcjonujące osoby ze spektrum autyzmu. Niektóre z nich, ze względu na swoją dużą wrażliwość na szczegóły, mogą mieć ponadprzeciętną zdolność do doświadczania emocji i wrażeń cielesnych innych osób.
Zasadniczo zaleca się jednak, aby terapeuci doświadczający określonych zaburzeń lub problemów (np. rozwodu), nie pracowali w danej chwili z osobami, które przechodzą przez to samo. Zwiększa to bowiem ryzyko, że będą projektowali na Pacjentów swoje własne doświadczenia i nie będą w stanie zachować wobec nich postawy neutralności. Mogą pracować z osobami o podobnej historii życiowej i trudnościach, co oni, ale pod warunkiem, że sami mają już dane problemy za sobą lub są już one przez nich “przepracowane” i zrozumiane na terapii, a ewentualne objawy są pod kontrolą.
Słowo podsumowania
Można więc powiedzieć, że doświadczenie poważnego kryzysu życiowego lub zaburzeń psychicznych nie jest przeszkodą, aby w przyszłości pomagać osobom przechodzącym przez podobne problemy lub zdarzenia. Z pewnością nie jest to też jednak czynnik konieczny do tego, aby efektywnie pomagać ludziom, którzy cierpią. Jeżeli terapeuta jest absolwentem profesjonalnego szkolenia podyplomowego, to można bezpiecznie założyć, że wie, jakie są zasady udzielania pomocy osobie zmagającej się z danym rodzajem problemów ze zdrowiem psychicznym lub innych trudności natury emocjonalnej – nawet, jeśli sam ich nie przeżywał, lub nie miał jeszcze podobnego Pacjenta.
Przeczytaj także:
Dobry terapeuta – jaki powinien być?