Jak wybrać psychoterapeutę? Liczy się nie tylko jego wykształcenie, ale i nasze preferencje

Z artykułu dowiesz się:

• jak ważna jest zgodność psychoterapeuty z Twoimi osobistymi preferencjami,
• które aspekty warto rozważyć, wybierając psychoterapeutę,
• o znaczeniu budowania zaufania do terapeuty,
• o różnicach między nurtami psychoterapii i ich zastosowaniach,
• jak ocenić kompetencje wybranego specjalisty,
• jakie pytania warto zadać sobie przed rozpoczęciem terapii,
• jak rozpoznać, czy terapeuta spełnia wymagane standardy edukacyjne,
• jakie kryteria mogą być istotne przy wyborze terapeuty,
• jak interpretować dostępne opinie o psychoterapeutach.

Podczas wyboru psychoterapeuty kluczowe jest zarówno jego wykształcenie, jak i nasze własne preferencje. Dlatego warto podejść do tego procesu jak do poszukiwania idealnych wakacji czy mieszkania, tworząc listę kryteriów, które pozwolą dokonać najlepszego wyboru. Jakie aspekty brać pod uwagę, aby wybrać odpowiedniego specjalistę ds. zdrowia psychicznego?

Dużo mówi się o tym, że psychoterapeuta to nie psycholog, że jeszcze przed pierwszą konsultacją warto sprawdzić, czy wybrany psychoterapeuta ma odpowiednie kwalifikacje. Ale jak to zrobić? Nad czym jeszcze warto się zastanowić, wybierając się do specjalisty od zdrowia psychicznego i ostatecznie – jak wybrać psychoterapeutę? 

Tak, jak przy poszukiwaniu wakacji albo mieszkania, w trakcie poszukiwań psychoterapeuty warto stworzyć sobie w głowie swego rodzaju “filtr”, który pozwoli nam zawęzić wybór – z tysięcy specjalistów tylko do tych, którzy spełniają nasze określone kryteria. W przypadku poszukiwania mieszkania, wykorzystujemy z reguły najpierw takie filtry, jak to, ile wymarzone m1 ma mieć metrów i w jakiej maksymalnie może być cenie. W drugiej kolejności, gdy już wiemy, czego poszukujemy i gdy przeglądamy konkretne oferty, sprawdzamy, czy z pasującymi do naszych potrzeb mieszkaniami jest “wszystko w porządku” – czyli, na przykład, czy są w dobrym stanie, czy nieruchomość nie jest zadłużona. 

W przypadku psychoterapeuty będą to oczywiście nieco inne kryteria, warto jednak przyjąć podobny schemat działania, co opisany powyżej. Przechodząc z nami przez poniższe pytania, będziesz mógł/a najpierw zastanowić się, jakiego rodzaju psychoterapeuty i psychoterapii potrzebujesz, a następnie zweryfikować, czy specjalista/ka spełniający/a Twoje kryteria spełnia również odgórnie przyjęte wymogi.  

Na początku zastanów się: 

Kim jest Twój “wymarzony” psychoterapeuta? 

Nie da się ukryć, że relacja z psychoterapeutą ma charakter szczególny. To Specjalista, z którym dzielimy się najintymniejszymi sprawami. Do tego niezbędne jest zaufanie, a żeby móc je zbudować, niezbędne jest wytworzenie się między terapeutą a Pacjentem atmosfery wzajemnego szacunku i akceptacji. Żeby było to możliwe, wybrany terapeuta_ka musi nam, mówiąc kolokwialnie, “podpasować”. Nie z każdym terapeutą damy radę się “dogadać”, co jest całkowicie naturalne.  

Częste są również sytuacje, w których Pacjent idzie w sprawie psychoterapii na konsultację do osoby, która “podpasowała” mu np. na podstawie opisu swoich kompetencji zamieszczonych na stronie internetowej – a później, już w trakcie wizyty, okazuje się, że kompletnie nie jest to psychoterapeuta dla niego. To również rzecz całkowicie normalna, wiele osób trafia na psychoterapeutę dla siebie dopiero na którejś konsultacji z rzędu. Warto jest mieć tego świadomość i nie zrażać się, gdy na pierwszym spotkaniu nie nawiąże się między Tobą a Specjalistą nić porozumienia. Czasem warto zdecydować się na kolejne spotkanie i dać sobie i terapeucie szansę na kontynuację poznawania się i zbudowania zaufania. Czasem zaś – gdy czujemy, że to zupełnie nie to – po prostu szukać dalej.  

Aby zwiększyć jednak szansę na to, że pierwszy psychoterapeuta okaże się “tym właściwym”, warto zastanowić się na początku poszukiwań, czy masz jakieś preferencje odnośnie: 

• Płci psychoterapeuty? 
• Wieku psychoterapeuty – czy będziesz się najbardziej komfortowo czuł_a z osobą w wieku zbliżonego do Twojego, a może z osobą od siebie starszą?  
• Doświadczenia psychoterapeuty – dla niektórych osób istotne jest także, aby ich psychoterapeuta pracował już wcześniej z osobami należącymi do ich społeczności (np. LGBT, osobami żyjącymi na emigracji) lub miał doświadczenie w tych problemach lub zaburzeniach, które są bezpośrednim powodem ich zgłoszenia się na terapię (np. problemy z wychowaniem dzieci, terapia zaburzeń osobowości).  

Z jakim problemem zgłaszasz się na psychoterapię? 

Warto tutaj zaznaczyć, że nawet, jeśli konkretny psychoterapeuta nie pracował jeszcze z osobą z problemem podobnym do Twojego, to – jeśli jest studentem ostatnich lat lub absolwentem profesjonalnej szkoły psychoterapii, do czego wracamy jeszcze w ostatnim akapicie – jest kompleksowo przygotowany do pomocy osobom doświadczającym wszelkiego rodzaju trudności psychicznych i problemów natury emocjonalnej. Jeśli z jakiegoś powodu nie pracuje z osobami doświadczającymi określonego typu problemów, to z pewnością powie Ci o tym już na pierwszym spotkaniu.  

Co jednak istotne, dwa procesy psychoterapeutyczne – poprowadzone równie profesjonalnie i ukierunkowane na rozwiązanie identycznego problemu (np. niskiego poczucia własnej wartości), mogą przebiegać na dwa zupełnie różne sposoby. Wynika to z tego, że psychoterapeuci pracują w różnych nurtach, czyli podejściach do psychoterapii. To, czym poszczególne te podejścia się od siebie różnią, wyjaśniamy szerzej w podlinkowanym wpisie blogowym. Mówiąc najogólniej, każdy nurt jest zespołem koncepcji na temat przyczyn powstawania i utrzymywania się trudności oraz zaburzeń psychicznych, jak również tego, jak należy je leczyć. Wszystkie z niżej opisanych nurtów są uznawane za “kanon” psychoterapii, każdy z nich ma również swoją ścieżkę leczenia dla najczęściej występujących problemów i zaburzeń. Ich skuteczność jest udowodniona w badaniach empirycznych, ale niektóre z nich są uznawane za bardziej zalecane przy konkretnych problemach i zaburzeniach, zaś inne mniej.  

Główne nurty psychoterapii indywidualnej  

• Nurt psychodynamiczny/psychoanalityczny uważa się za najlepszy dla osób zmagających się ze skutkami nieprzepracowanych, traumatycznych wydarzeń z przeszłości. Jest również zalecany osobom doświadczającym zaburzeń osobowości, przewlekłego obniżenia nastroju (depresji, dystymii) i szeroko pojętych trudności w relacjach z innymi ludźmi. Skutecznym leczeniem i rozwiązywaniem tego typu trudności zajmują się także terapeuci pracujący w nowych nurtach terapii, wywodzących się z założeń t. poznawczo-behawioralnej (np. w nurcie dialektyczno-behawioralnym DBT, w nurcie terapii schematów); 

• Nurt poznawczo-behawioralny CBT jest polecany przede wszystkim osobom, które zmagają się z niską samooceną, lękiem, natrętnymi myślami i skłonnościami do tworzenia czarnych scenariuszy, a także epizodami obniżonego nastroju; 

• Nurt terapii humanistycznej/Gestalt jest przeznaczony dla osób, które potrzebują przede wszystkim wsparcia w samorozwoju i dążeniu do swoich celów, doświadczających trudności w realizowaniu się zgodnie ze swoim potencjałem; 

• Nurt integracyjny integruje założenia wszystkich wymienionych podejść, a terapeuci pracujący w tym nurcie wykorzystują różne techniki, elastycznie dopasowując się do potrzeb i trudności konkretnego Pacjenta.  

Jakich efektów oczekujesz od psychoterapii? Jakiego rodzaju wsparcia potrzebujesz od psychoterapeuty? 

Każdy psychoterapeuta ma za zadanie przede wszystkim pomóc swojemu Pacjentowi w poprawie funkcjonowania i w złagodzeniu objawów cierpienia lub dyskomfortu psychicznego, którego ten doświadcza. Może jednak to robić na różne sposoby.  

W terapii psychodynamicznej, terapeuta będzie dążył do poprawy u Pacjenta poprzez poszukiwanie wraz z nim wzorców w jego zachowaniu i postępowaniu. Będzie się skupiał przede wszystkim na tym, aby pomóc Ci zrozumieć siebie oraz podłoże objawów i wewnętrznych konfliktów, których doświadczasz. Charakterystycznym elementem terapii psychodynamicznej jest także neutralna, niedyrektywna postawa psychoterapeuty.   

Z kolei w terapii CBT celem jest modyfikacja Twojego sposobu myślenia, który – zgodnie z założeniami tego nurtu – pozostaje w ścisłej zależności z emocjami i zachowaniem. Terapeuta będzie z Tobą pracował przede wszystkim nad Twoim poczuciem własnej wartości i będzie uczył Cię uświadamiać sobie, co i dlaczego dzieje się z Tobą w “tu i teraz” – oraz jak odzyskać wpływ na to, co myślimy i jak to przeżywamy.  

W terapii integracyjnej, terapii Gestalt i innych odłamach terapii humanistycznej, nacisk kładzie się natomiast przede wszystkim na bliską relację terapeutyczną i bezwarunkową akceptację, która pozwala zaspokoić niezrealizowane w dzieciństwie potrzeby i dokonywać najlepszych dla siebie wyborów.  

Warto zastanowić się, czy któryś z opisanych wyżej sposobów myślenia jest Ci szczególnie bliski?  

Jak wybrać psychoterapeutę: kilka słów o weryfikacji kompetencji  

Wiesz już, że chciał/abyś, aby Twoją terapię poprowadziła np. kobieta w średnim wieku, pracująca w nurcie psychodynamicznym, doświadczona w pracy z osobami pochodzącymi z rodzin dysfunkcyjnych? Masz już na oku kilka Specjalistów_ek, które/którzy spełniają Twoje kryteria? Super! Teraz sprawdź: 

Czy wybrany psychoterapeuta jest absolwentem całościowego, 4-letniego szkolenia psychoterapeutycznego, lub jest w jego trakcie (uważa się, że kompetencje do prowadzenia psychoterapii ma osoba najwcześniej po drugim roku szkolenia)?

Ważne, aby zwrócić uwagę na to, czy wybrany psychoterapeuta ma wykształcenie wyższe (niekoniecznie z psychologii) i czy jego szkolenie podyplomowe z psychoterapii ma/miało charakter 4-letniej, tzw. całościowej szkoły terapii. Dobrze, aby szkoła, którą ukończył wybrany psychoterapeuta, miała także akredytację Polskiego Towarzystwa Psychologicznego/Psychiatrycznego lub innego polskiego/międzynarodowego stowarzyszenia psychoterapeutycznego. 

Jakie informacje zawiera wizytówka psychoterapeuty?

Powinna ona zawierać informacje przede wszystkim o tym, jakie psychoterapeuta ma wykształcenie (jak wyżej), gdzie zdobywał doświadczenie, jakimi wartościami kieruje się w codziennej pracy. Wielu psychoterapeutów umieszcza w swoim biogramie również informację, że pracuje pod stałą superwizją. Jeżeli ktoś rozpisuje się – więcej, niż dwa zdania – o swoich osobistych doświadczeniach i wrodzonych talentach do pracy z ludźmi, to nie jest to przejaw profesjonalizmu.  

Jakie są opinie o wybranym przez Ciebie psychoterapeucie?

Warto zajrzeć na znane portale, gdzie ludzie dzielą się swoimi doświadczeniami z rozmaitymi Specjalistami – np. na Znanego Lekarza, gdzie swoje profile posiadają także psychoterapeuci – ale nie zrażać się, jeżeli jakiś terapeuta ma opinii niewiele lub nie ma ich w ogóle. Terapia jest jednym z najintymniejszych doświadczeń człowieka, i w związku z tym wielu Pacjentów może nie mieć ochoty dzielić się nimi publicznie, pisząc opinie: nawet, jeżeli są z danego psychoterapeuty zadowoleni. Jeżeli jednak w internetowych wizytówkach terapeuty przeważają negatywne opinie – zwłaszcza, jeśli powtarzają się w nich te same zastrzeżenia – to należy potraktować to jako sygnał ostrzegawczy.  

FAQ