Diagnoza mutyzmu wybiórczego u dzieci
Dowiedz się więcej: tel. 799 399 499
Mutyzm wybiórczy (lub inaczej: mutyzm selektywny) to stosunkowo rzadkie zaburzenie – szacuje się, że dotyka on od ok. 0,02 do 1% populacji. W zdecydowanej większości przypadków rozpoznaje się go u dzieci, chociaż może także występować u osób dorosłych. Najważniejszym objawem, który powinien skłonić rodziców do poszukania profesjonalnej diagnozy, jest to, że dziecko nie mówi w określonych sytuacjach społecznych (np. kiedy przebywa w szkole), podczas gdy w innych (np. w domu) porozumiewa się bez problemu.
Nieleczony mutyzm może się utrwalać, a nawet pogłębiać. Wiele rodziców nie wie, jak postępować, gdy u ich pociechy zdiagnozowany zostanie mutyzm wybiórczy – jak pomóc dziecku w przełamaniu bariery przed mówieniem? W leczeniu przeważnie bierze udział cały zespół Specjalistów, w tym między innymi logopeda, psychoterapeuta i psycholog. Mutyzm wybiórczy to zaburzenie o złożonej i wciąż nie do końca poznanej naturze, choć na szczęście cały czas przybywa wiedzy na ten temat.
Poniżej znajdziesz szczegółowe informacje o tym, co to jest mutyzm wybiórczy, skąd się bierze, jakie są jego najważniejsze objawy, a także – czy mutyzm wybiórczy można wyleczyć.
Mutyzm wybiórczy – co to jest?
Mutyzm wybiórczy klasyfikowany jest jako zaburzenie o charakterze lękowym, które polega na wybiórczości mówienia, co oznacza, że osoba nim dotknięta w pewnych sytuacjach społecznych komunikuje się poprawnie, a w innych – milczy. Mutyzm selektywny u dzieci bywa niekiedy mylony z nieśmiałością. Powoduje to nierzadko bagatelizowanie problemu. Wielu rodziców, zamiast szukać profesjonalnego wsparcia, żyje nadzieją, że dziecko pewnego dnia po prostu z tego „wyrośnie”.
Mutyzm wybiórczy u dzieci pojawia się przeważnie między drugim a piątym rokiem życia, choć może się także rozwinąć u starszych dzieci (np. jedenasto-, dwunastoletnich). Mutyzm wybiórczy u nastolatków jest z kolei najczęściej efektem ignorowania problemów z mówieniem w latach wcześniejszych. Zazwyczaj jest trudniejszy do wyleczenia w stosunku do młodszych Pacjentów.
Rodzice dzieci, u których zdiagnozowano tę przypadłość, często zastanawiają się, jak długo trwa mutyzm wybiórczy? Aby można było w ogóle mówić o rozpoznaniu mutyzmu – objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej cztery tygodnie. Jeśli dziecko otrzyma odpowiednie wsparcie – istotną poprawę można uzyskać już po kilku miesiącach terapii. W przypadku nieleczonego mutyzmu, może on z kolei przerodzić się w nawyk, który na przestrzeni lat będzie się utrwalał, stając się coraz trudniejszym do wyeliminowania.
Mutyzm wybiórczy – przyczyny
Na pytanie o to, skąd się bierze mutyzm, nie ma jednoznacznej odpowiedzi. U jego podłoża leży blokada o charakterze psychologicznym, związana przede wszystkim z odczuwaniem lęku i innych trudnych uczuć. Tak jak różne są oblicza tego zaburzenia, tak i różne mogą być powody, dla których pojawia się mutyzm selektywny. Przyczyny, które wymienia się najczęściej to między innymi:
- Poczucie odosobnienia lub odrzucenia przez rodziców
- Różnego rodzaju dysfunkcje rodzinne (kłótnie, karanie dziecka lub innych członków rodziny milczeniem itp.)
- Przeżyte traumy związane np. ze śmiercią bliskiej osoby, uczestniczeniem w wypadku komunikacyjnym, byciem świadkiem katastrofy itd.
- Duże i trudne zmiany w życiu, związane np. z przeprowadzką, zmianą szkoły, rozwodem rodziców itp.
- Doświadczanie przemocy (psychicznej, fizycznej, seksualnej)
- Wysoki poziom wrażliwości, podatność na stres.
Mutyzm wybiórczy u dziecka może też mieć podłoże biologiczne, związane z jednej strony z uwarunkowaniami genetycznymi, a z drugiej z pewnymi czynnikami o charakterze fizycznym czy neurobiologicznym.
Mutyzm selektywny – objawy
Należy pamiętać, że nie istnieje jeden, uniwersalny zestaw objawów, jakie może dawać mutyzm wybiórczy. Co to oznacza? U każdej osoby zaburzenie to będzie się manifestować w nieco inny sposób. Niektóre dzieci nie będą odzywać się prawie wcale, inne będą rozmawiać tylko z wybranymi osobami, a jeszcze inne będą miały tendencję, by w stresujących sytuacjach mówić bardzo cicho.
Różne mogą być również symptomy świadczące o tym, że dziecko cierpi na mutyzm wybiórczy – objawy mogą się różnić w zależności od stopnia nasilenia. Ciężki mutyzm wybiórczy oznacza zazwyczaj całkowity brak mowy w określonych sytuacjach. Jego lżejsza wersja może natomiast polegać na tym, że dziecko samo z siebie nie będzie się odzywać, ale będzie na przykład odpowiadać na zadawane pytania.
Sygnały, jakie powinny zaniepokoić rodziców i skłonić ich do poszukania profesjonalnego wsparcia, to między innymi sytuacje, w których dziecko:
- Przestaje mówić w określonych miejscach lub kontekstach społecznych (na przykład w szkole, na przyjęciach rodzinnych itp.)
- Komunikuje się tylko z wybranymi osobami i/lub wyłącznie w sytuacjach, w których czuje się bezpieczne
- Unika kontaktu wzrokowego
- Ma ograniczoną mimikę, powściąga emocje, rzadko się uśmiecha
- W relacjach z innymi jest często usztywnione i sprawia wrażenie zestresowanego
- Reaguje nerwowo, kiedy skupia się na nim uwagę
- Przejawia na co dzień wysoki poziom lęku
- Zaczyna unikać przedszkola/szkoły.
Za najbardziej charakterystyczne cechy dziecka z mutyzmem uważa się natomiast:
- Dużą lękliwość i/lub nieśmiałość
- Nadmierną wrażliwość
- Niskie poczucie własnej wartości
- Skłonność do perfekcjonizmu
- Tendencje do wycofywania się
Mutyzm wybiórczy – diagnoza
Wiele rodziców zastanawia się, jak rozpoznać, czy problem, którego doświadcza ich dziecko, to tylko „zwykła” nieśmiałość, czy może jednak jest to już mutyzm selektywny? Diagnoza powinna być zawsze stawiana przez profesjonalistów, a więc przede wszystkim przez psychiatrę i/lub doświadczonego psychologa-diagnostę. Nie istnieje niestety żaden łatwo dostępny test na mutyzm wybiórczy, a proces diagnostyczny jest nierzadko wieloetapowy i wymaga zebrania informacji z różnych źródeł, między innymi ze szkoły/przedszkola, czy zajęć dodatkowych, na jakie uczęszcza dziecko.
W jaki sposób rozpoznaje się mutyzm wybiórczy? Oto kryteria diagnostyczne wskazane w najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych – ICD-11:
- Konsekwentna selektywność w mówieniu – dziecko w niektórych sytuacjach mówi bez większych problemów, a tylko w określonych momentach (np. w szkole) przestaje mówić
- Wybiórczość mowy trwa przez co najmniej cztery tygodnie i nie ogranicza się do pierwszego miesiąca pobytu w nowej placówce (np. w przedszkolu lub szkole)
- Brak mówienia nie jest spowodowany nieznajomością języka lub zasad używania go w określonych sytuacjach, nie jest też efektem całościowych zaburzeń rozwoju, specyficznych zaburzeń mowy i języka, lękiem separacyjnym, schizofrenią
- Wybiórczość mowy jest na tyle poważna, że zakłóca komunikację społeczną oraz utrudnia edukację dziecka.
Mutyzm wybiórczy a autyzm
Ze względu na podobieństwo niektórych objawów – mutyzm wybiórczy bywa mylony z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD). W Internecie pod hasłami: „mutyzm wybiórczy a autyzm” lub „mutyzm wybiórczy a Zespół Aspergera” można znaleźć wiele artykułów szczegółowo porównujących oba zaburzenia.
Najważniejsza różnica pomiędzy mutyzmem wybiórczym a ASD polega na tym, że mutyzm ma podłoże w zaburzeniach lękowych, a autyzm to zaburzenie o charakterze rozwojowym (a nie stricte emocjonalnym). Dzieci z autyzmem często nie są w ogóle zainteresowane inicjowaniem i podtrzymywaniem rozmowy, podczas gdy dzieci z mutyzmem – nierzadko chciałyby się poprawnie komunikować, ale w określonych sytuacjach nie są w stanie pokonać powstającej w nich blokady przed mówieniem. Warto również zaznaczyć, że oba zaburzenia mogą ze sobą współwystępować (tj. zaburzenia ze spektrum autyzmu i mutyzm wybiórczy).
Jak pracować z dzieckiem, u którego zdiagnozowany został mutyzm wybiórczy? Czy da się wyleczyć, a więc usunąć zarówno objawy, jak i przyczyny wybiórczości mówienia? Piszemy o tym w kolejnej części artykułu.
Mutyzm wybiórczy – leczenie
Odpowiednio postawiona diagnoza ma kluczowe znaczenie dla leczenia zaburzenia, jakim jest mutyzm selektywny. Terapia powinna zostać wdrożona możliwie jak najszybciej, aby problem nie zaczął się pogłębiać. W proces terapeutyczny zaangażowane jest zazwyczaj grono Specjalistów (między innymi logopeda, psychiatra, psychoterapeuta dziecięcy), ważne jednak, aby uczestniczyli w nim także rodzice i nauczyciele/wychowawcy dziecka cierpiącego na mutyzm wybiórczy. Program terapii należy zawsze starannie dostosować do indywidualnej sytuacji i potrzeb małego Pacjenta.
Mutyzm wybiórczy – jak leczyć?
Jak leczyć mutyzm wybiórczy u dzieci? Jednym z najważniejszych elementów terapii są działania mające na celu zredukowanie poziomu lęku u dziecka i wzmacnianie u niego zachowań pożądanych (a więc przede wszystkim – ośmielanie go do mówienia w sytuacjach, w których do tej pory milczało). Cele te można osiągać na różne sposoby, ważne jednak by uwzględniać specyfikę sytuacji, w których u danego dziecka pojawia się mutyzm wybiórczy. Ćwiczenia – w miarę możliwości – powinny być realizowane również tam, gdzie dziecko zazwyczaj przestaje mówić, a więc na przykład w szkole lub przedszkolu. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby w proces zaangażowani byli także nauczyciele lub wychowawcy dziecka cierpiącego na mutyzm wybiórczy.
U dzieci terapia może przynieść widoczne skutki już po kilku tygodniach intensywnych oddziaływań. Wśród podejść psychoterapeutycznych za najskuteczniejszy w leczeniu mutyzmu uważa się nurt poznawczo-behawioralny. Warto także rozważyć włączenie w terapię całej rodziny. W niektórych sytuacjach (zwłaszcza w przypadku ciężkich postaci mutyzmu) lekarz psychiatra decyduje niekiedy o zastosowaniu farmakoterapii, która może znacznie przyspieszyć osiągnięcie pożądanych efektów.
Mutyzm wybiórczy – gdzie leczyć?
Leczenie mutyzmu wybiórczego najlepiej podjąć w profesjonalnej poradni zdrowia psychicznego. W PsychoMedic – ogólnopolskiej sieci klinik psychologiczno-psychiatrycznych oferujemy usługi w tym zakresie. Realizujemy zarówno wszechstronną diagnozę, jak i leczenie osób, które cierpią na mutyzm wybiórczy. Terapia prowadzona w naszych placówkach ma zawsze wszechstronny charakter. Obejmuje wizyty u lekarza psychiatry, starannie opracowaną psychoterapię oraz ćwiczenia logopedyczne. Mutyzm wybiórczy w przeważającej większości można zwalczyć poprzez odpowiednio dobrane działania terapeutyczne. Jeśli są one prowadzone konsekwentnie i kompleksowo – przynoszą naprawdę świetne rezultaty.
Diagnoza mutyzmu wybiórczego odbywa się u nas zgodnie z obowiązującym w PsychoMedic modelem diagnozy psychologicznej dziecka. Składa się na nią 5 wizyt: wstępny wywiad diagnostyczny z rodzicami, dwa spotkania diagnostyczne dziecka z psychologiem dziecięcym, badanie u psychiatry dziecięcego i ostatnie spotkanie, służące omówieniu i przekazaniu diagnozy.
Mutyzm wybiórczy – skuteczne metody terapii w PsychoMedic
Zapraszamy do skorzystania z usług PsychoMedic – cenionej i polecanej przez Pacjentów kliniki zdrowia psychicznego. Zatrudniamy grono wysoko wykwalifikowanych Specjalistów, którzy doskonale wiedzą, jak leczyć mutyzm wybiórczy u dzieci i u nastolatków. Jako placówka wielospecjalistyczna udzielamy kompleksowego wsparcia – zarówno o charakterze psychologiczno-psychiatrycznym, jak i logopedycznym. Uczymy także rodziców, jak na co dzień pomagać dziecku cierpiącemu na mutyzm wybiórczy – jak pracować nad wygaszaniem lęku i cierpliwym przełamywaniem bariery w mówieniu.
Aby umówić się na wizytę, wystarczy skorzystać z naszej wyszukiwarki Specjalistów na stronie internetowej lub zadzwonić pod numer telefonu: 799 399 499. W razie pytań lub wątpliwości – nasz Dział Obsługi Klienta jest zawsze do Państwa dyspozycji.