Trenuje uważność, zwalcza stres i złe samopoczucie. Mindfulness w rozmowie z terapeutką Agnieszką Szymańską
Podczas gdy rzeczywistość z każdym dniem dostarcza nam coraz większą ilość rozmaitych bodźców, jako przeciwwagę warto sięgnąć po techniki, które pomogą złapać dystans do otaczającego świata oraz podejmować bardziej świadome decyzje zgodne z naszymi faktycznymi potrzebami. Jedną z takich technik jest mindfulness, czyli – jak tłumaczy terapeutka Agnieszka Szymańska, specjalistka kliniki PsychoMedic – trening uważności, nauka dostrzegania rzeczy, które pomijamy naszą percepcją na co dzień. W jaki sposób mindfulness zmienia nasze postrzeganie świata i jakie korzyści przynieść może regularna praktyka medytacji? Zapraszamy na rozmowę z naszą specjalistką.
Czym właściwie jest mindfulness?
Mindfulness to trening empatycznej uważności, sposób na radzenie sobie ze stresem i szansa na dobre samopoczucie. Mindfulness to medytacja oparta na obserwacji oddechu. Warto wspomnieć też, że medytacja to nie jest żadna religia, to metoda treningu umysłu. Każdy z nas ma w sobie zdolność przeżywania radości, odczuwania harmonii wewnętrznej, odprężenia czy spokoju, trzeba tylko umieć je w sobie odnaleźć. W tym poszukiwaniu może nam pomóc właśnie medytacja, która polega na skupieniu całej swojej uwagi na oddechu – na wdechu i wydechu, który wpływa i wypływa z naszego ciała. Dlaczego na oddechu? Oddech jest nam dany, nie musimy się nad nim zastanawiać, on po prostu jest. Na oddech zwracamy często uwagę dopiero w momencie, kiedy zaczyna nam go brakować lub coś wyjątkowego dzieje się w naszym ciele. Mindfulness jest świetnym sposobem, aby zatrzymać się i doświadczyć „tu i teraz”. Dzięki skupieniu na oddechu, możemy ,,zobaczyć’’ jakie myśli pojawiają się w naszej głowie, przyjrzeć się im i przestać z nimi walczyć albo uporczywie kontrolować. Kiedy nie akceptujemy myśli czy emocji, które nam towarzyszą, pogarsza się nasze samopoczucie fizyczne i psychiczne. Dzięki medytacji i obserwacji oddechu zaczynamy zdawać sobie sprawę, że te myśli i emocje przychodzą i odchodzą i że nasze myśli, to nie jesteśmy my i nie musimy ulegać temu, co nam podpowiadają. Możemy za to przyjrzeć się im z nieco innej perspektywy i nauczyć się, że kiedy pojawia się stres lub trudne uczucia – one po prostu przychodzą i odchodzą i to jest naturalne. Nie znikają co prawda na zawsze, ale mamy na nie wpływ. Możemy zatrzymać spiralę smutku, złości czy niepokoju i nie pogrążać się w nich. Kiedy jest nam smutno i źle, kiedy odczuwamy lęk, to nie nastrój sprawia, że czujemy się gorzej, tylko sposób, w jaki na niego reagujemy.
Czy medytacja wymaga jakiegokolwiek przygotowania?
Medytować można wszędzie. Do medytacji nie musimy szukać specjalnego miejsca i określonej pozycji ciała. Medytować można podczas spaceru, stojąc w kolejce w sklepie czy podróżując pociągiem. Jak już wspomniałam, medytacja nie jest bowiem religią, to trening uważności umysłu, sposób na dostrzeżenie tego, co na co dzień pomijamy uwagą, wzrokiem…
Co w codziennym życiu daje nam wspomniana uważność?
Uważność to obserwacja własnych myśli bez krytyki. Zauważanie ich takimi, jakie są. Uważność to szansa na zerwanie ze schematami myślenia i zachowania, to szansa na zmianę nawyków. Dzięki uważności i nie ocenianiu tego, co się z nami dzieje, uświadamiamy sobie, że możemy być empatyczni w stosunku do siebie samych, że mamy czas i przestrzeń na podejmowanie decyzji i nie musi nami kierować impuls, ani wspomniany nawyk. Bardzo często w różnych życiowych sytuacjach poświęcamy własny psychiczny komfort dla tak zwanego „dobra ogółu”. Dzięki mindfulness i treningowi uważności możemy zacząć być dla siebie dobrzy, a przynajmniej dostrzec fakt, że często sami wikłamy się w różne trudne sytuacje w codziennym życiu. Zamiast za własnymi pragnieniami, podążamy za oczekiwaniami innych. Oczywiście, nasze pragnienia nie mogą powodować cierpienia otoczenia – ważne jest jednak, by zauważyć swoje
potrzeby. Mindfulness może nam w tym pomóc.
W jaki sposób mindfulness pomaga nam przejść przez trudne życiowe momenty?
Jeśli przeżywamy silny stres, nie musimy mu ulegać, czy też ,,nakręcać się‘’. Mamy wybór. Możemy wziąć głęboki oddech, poobserwować to, co dzieje się w naszym umyśle, w ciele, wychwycić trudności i zatrzymać się, zanim wpadniemy w wir niepokoju i kołowrotek myśli. Uważność pozwala na przyjrzenie się całej sytuacji i podjęcie bardziej świadomej decyzji. Kiedyś mówiło się ,,weź głęboki oddech zanim…’’ lub „policz do dziesięciu”. Chodzi o to, aby nie reagować impulsywnie.
Dlaczego tak trudno w natłoku codziennych obowiązków przychodzi nam zatrzymanie się? Chyba niekiedy sami dostarczamy sobie zbyt dużej ilości bodźców, aby tylko nie pobyć przez chwilę w ciszy…
Niektórzy nie lubią ciszy, boją się medytacji, sądząc, że zmienia ona umysł, pozbawia energii i niczego nie ułatwia. Nic bardziej mylnego. Medytacja to czas na obcowanie z sobą samym. Bycie ,,tu i teraz‘’. To też przestrzeń na dostrzeganie rzeczy prostych, codziennych, bo najczęściej nie poświęcamy im zbyt wiele uwagi, uznając je za nieciekawe lub mało istotne. W kontekście ciała – ciało ,,zauważamy’’ i zajmujemy się nim przeważnie wtedy, kiedy coś nas boli albo kiedy chcemy je zmienić, np. schudnąć, przefarbować włosy, zrobić makijaż, albo kiedy bierzemy prysznic czy wcieramy balsam. Często robimy to zadaniowo, bez świadomości własnego ciała i uważności na nie. Najłatwiej jest skupiać się wokół czynności wykonywanych mechanicznie, zewnętrznych. Przykład? „Uda mi się więcej osiągnąć, jak schudnę” lub „jak zmienię fryzurę, będę bardziej radosna”. Są to oczywiście przykłady bardzo proste, ale miarodajne. Często myślimy, że zmiana zewnętrzna gwarantuje nam sukces, a tu chodzi przede wszystkim o zmianę w myśleniu. Ludzie, którzy mają w sobie tę empatyczną uważność na siebie, są szczęśliwsi. Badania naukowe dowodzą, że medytacja obniża poziom stresu i napięcia i ma dobroczynny wpływ na zdrowie psychofizyczne.
Czy w swojej codziennej pracy często spotyka się Pani z deficytem tej uważności u swoich pacjentów?
Gdy przychodzi do mnie pacjent na zajęcia z choreoterapii albo pracy z ciałem, czy też na ćwiczenia oddechowe i mówi, że źle się czuje w swoim ciele, nie ma na nic czasu, ma problemy z oddechem i napięciem w ciele, zawsze zaczynam od pytania, jakie emocje mu towarzyszą i co się dzieje w ciele. Czy dostrzega związek pomiędzy samopoczuciem psychicznym i fizycznym. To pytanie jest często dla pacjenta początkiem wędrówki w głąb siebie, w poszukiwaniu empatii względem siebie samego, początkiem chęci zmiany myślenia, a nawet trybu życia. Niejednokrotnie bycie dobrym, empatycznym dla siebie kojarzone jest ze słabością, brakiem sprawczości, a jest to punkt wyjścia do zauważania swoich potrzeb. W medytacji chodzi o to, żeby zwiększyć świadomość siebie, doświadczyć harmonii wewnętrznej, opartej na jedności ciała i psychiki.
Jakie ćwiczenia możemy wprowadzić do swojego życia, aby tę uważność na co dzień trenować?
Oczywiście skupienie na oddechu i wszelkie bycie „tu i teraz”. Na przykład delektowanie się smakiem porannej kawy czy kostki czekolady, tak, aby doświadczyć jej zapachu, wyglądu, faktury, smaku oraz wszystkich jego odcieni. Mogą to być spacery ze skierowaniem uwagi na otoczenie. Może coś nas zaskoczy kiedy naprawdę przyjrzymy się okolicy, w której mieszkamy? Uważne chodzenie, polegające na doświadczaniu kontaktu stóp z podłożem, poprzez skierowanie uwagi na ten moment. Dzięki uważności możemy zobaczyć świat wyraźniej, ale przede wszystkim wyraźniej spojrzeć wgłąb siebie.