Dlaczego niektórzy ludzie wycofują się z kontaktów społecznych?
Niektóre osoby uwielbiają kontakty z innymi i starają się spędzać jak najwięcej czasu z innymi ludźmi. Inni z kolei mają tendencję do izolowania się i unikania kontaktów społecznych. To właśnie ta druga grupa często poddawana jest różnym badaniom, by odkryć przyczyny wycofania społecznego. Początkowo badania te obejmowały głównie dzieci, ale dzisiaj coraz więcej uwagi zwraca się na problemy społeczne młodych dorosłych.
Profesor psychologii Julie Bowker i jej współpracownicy przebadali grupę 300 młodych dorosłych (18-25 lat), którzy słabo angażowali się w życie społeczne. Badani wypełnili kwestionariusz, który mierzył pewne cechy osobowościowe, motywację, pozytywne i negatywne zachowania, oraz doświadczenia, które mogą zostać powiązane z wycofaniem społecznym.
Zachowania i cechy mierzone przez kwestionariusz to:
1. Agresja fizyczna
Ludzie agresywni fizycznie zgadzali się ze stwierdzeniami takimi jak: „Kiedy ktoś bardzo mnie zdenerwuje, popycham go/ją”.
2. Agresja w relacji
Ten typ agresji nie jest fizyczny. Ludzie, którzy ją stosują, zgadzają się z takimi stwierdzeniami jak: „Kiedy jakaś grupa ludzi nie zaprasza mnie do danej aktywności, wykluczam tych ludzi z przyszłych aktywności”.
3. Nadmierna wrażliwość na lęk
Ta cecha dotyczy ludzi, którzy boją się bać. Takie osoby zgadzają się ze stwierdzeniami takimi jak: „Jestem przerażony, kiedy nie mogę złapać oddechu”.
4. Społeczna anhedonia
Jest to brak zdolności do czerpania przyjemności z doświadczeń, które zazwyczaj są przyjemne. Ludzie ze społeczną anhedonią zgadzają się z takimi stwierdzeniami jak: „Posiadanie przyjaciół nie jest tak ważne, jak twierdzi wielu ludzi”.
5. Kreatywność
Ludzie kreatywni zgadzają się z takimi stwierdzeniami jak: „Mam żywą wyobraźnię”.
W kontekście motywacji przeanalizowano dodatkowo dwa systemy psychologiczne:
1. Behawioralny system aktywacji
Ludzie z silnym behawioralnym systemem aktywacji są w stanie zrobić wiele, by dostać to, czego chcą i stawiają to sobie za cel. Zgadzają się z takimi stwierdzeniami jak: „Kiedy do czegoś dążę, stosuję zasadę, że wszystkie chwyty są dozwolone” i „Zawsze próbuję czegoś nowego, jeśli uważam, że da mi to radość”.
2. Behawioralny system hamowania
Ludzie z silnym behawioralnym systemem hamowania stawiają sobie za cel unikanie nieprzyjemnych rzeczy. Zgadzają się z takimi stwierdzeniami jak: „Bardzo się martwię, kiedy czuję, że ktoś jest na mnie zły” i „Martwi mnie popełnianie błędów”.
Po zinterpretowaniu wyników badań Bowker i jej współpracownicy doszli do wniosku, że osoby biorące w nich udział można podzielić na 3 grupy: nieśmiałych, unikających i mało towarzyskich. Szukano wspólnych i odrębnych cech osób z poszczególnych grup. Poniżej opisujemy zasady przydziału do wspomnianych wyżej grup i prawdopodobieństwo występowania zachowań i cech mierzonych przez kwestionariusz w każdej z tych grup.
Osoby nieśmiałe
Są to ludzie, którzy zgadzają się z takimi stwierdzeniami jak: „Czasami odrzucam propozycje spotkań z innymi z powodu nieśmiałości”.
Z przeprowadzonego badania wynika, że osoby nieśmiałe:
- Wykazują nadmierną wrażliwość na lęk
- Częściej stosują fizyczną agresję niż osoby, które nie są nieśmiałe
- Częściej stosują agresję w relacji, niż osoby, które nie są nieśmiałe
- Wykazują cechy społecznej anhedonii
- Są mniej kreatywne, niż osoby, które nie są nieśmiałe
- Mają silny behawioralny system hamowania
- Mają słaby behawioralny system aktywacji
Osoby unikające
Te osoby zgadzają się ze stwierdzeniami takimi jak: „Staram się unikać spędzania czasu z innymi ludźmi”.
Z przeprowadzonego badania wynika, że osoby unikające:
- Częściej stosują fizyczną agresję niż osoby, które nie są unikające
- Częściej stosują agresję w relacji, niż osoby, które nie są unikające
- Wykazują cechy społecznej anhedonii
- Są mniej kreatywne, niż osoby, które nie są unikające
- Mają słaby behawioralny system aktywacji
Osoby mało towarzyskie
Te osoby zgadzają się ze stwierdzeniami takimi jak: „Nie jestem wielkim zwolennikiem ani samotności ani przebywania z innymi”.
Z przeprowadzonego badania wynika, że osoby mało towarzyskie:
- Rzadziej stosują fizyczną agresję, niż osoby, które nie są mało towarzyskie
- Rzadziej stosują agresję w relacji, niż osoby, które nie są mało towarzyskie
- Są bardziej kreatywne
- Mają słaby behawioralny system aktywacji
Możemy zauważyć, że osoby nieśmiałe i unikające mają wiele wspólnych cech, które możemy określić jako negatywne. Są to grupy osób, które mogą potrzebować pomocy i warto pochylić się nad ich problemami. Nie musimy jednak martwić się o grupę osób mało towarzyskich. Większość cech, które reprezentują, jest pozytywna i nie wskazuje na głębsze problemy psychologiczne.
Według dr Belli DePaulo warto jednak wyodrębnić dwie dodatkowe grupy osób wycofanych społecznie, do których należą ludzie odrzuceni przez rówieśników i ludzie, którzy lubią spędzać czas samotnie. O ile o tę drugą grupę nie musimy się martwić, o tyle w tej pierwszej ryzyko poważnych problemów psychologicznych i dopuszczenia się aktów przemocy jest największe.