Zaburzenia osobowości
Nie mieszkasz w Warszawie? Sprawdź, gdzie jeszcze się znajdujemy!
UMÓW SIĘ NA WIZYTĘ PRZEZ INTERNET LUB ZADZWOŃ: 799-399-499
Zaburzenia osobowości (w skrócie ZO, w klasyfikacji ICD-10 oznaczone jako F60) nie są tożsame z nieobliczalnością, wyrachowaniem czy złą wolą osoby, która się z nimi zmaga. Zadają jednak cierpienie przede wszystkim samemu Pacjentowi, oddziałując na wiele sfer jego życia i relacje z tymi, których kocha. Ten tekst jest dla Ciebie, jeśli zastanawiasz się, co robić, gdy Ty lub ktoś bliski ma zaburzenia osobowości – jak leczyć (i czy to w ogóle możliwe), gdzie zgłosić się po pomoc i jak ona wygląda.
Najważniejszą rzeczą, jaką każdy powinien wiedzieć o zaburzeniach osobowości jest to, że nie są one chorobą psychiczną. Składają się na nie trwałe wzorce myślenia, zachowania i podejmowania decyzji, które są w dużej mierze nieadaptacyjne i mogą utrudniać człowiekowi tworzenie satysfakcjonującej dla niego codzienności. Można jednak znacząco minimalizować wpływ tych trudności na życie osoby, którą dotykają zaburzenia osobowości. Terapia dopasowana do potrzeb Pacjenta, wsparcie bliskich oraz poszerzanie świadomości na temat mechanizmów, które rządzą naszym zachowaniem, pozwalają na znaczące złagodzenie objawów oraz podniesienie jakości życia.
Zaburzenia osobowości – co to?
Większość z nas spotkała się pewnie z takimi terminami, jak „narcyz” czy „borderline” w kontekście problemu, jakim są zaburzenia osobowości. Co to jest i czy te nazwy oznaczają to samo?
Takie określenia są często potoczne i bywają używane jako przezwiska lub wyraz politowania dla czyjegoś zachowania. Odnoszą się do różnych typów ZO – różniących się między sobą objawami, nadal jednak zbiorczo określanych jako zaburzenia osobowości. Definicja mówi, że ogólnie o zaburzeniach typu F60 można mówić, gdy:
- U Pacjenta występuje – niezmienny na różnych etapach życia – sposób postępowania oraz myślenia o sobie i innych, który wydaje się być nieadaptacyjny i stanowić źródło pewnego cierpienia osoby;
- Reakcje osoby na różne sytuacje osobiste i społeczne są stałe i sztywne;
- Sposób reagowania Pacjenta istotnie różni się od sposobu myślenia, odczuwania i utrzymywania kontaktów z innymi ludźmi, które przyjęto za właściwe w kulturze, w której się obraca;
- Wzorce zachowania osoby są zauważalne w różnych obszarach jej życia;
- Pacjentowi towarzyszy uczucie napięcia i doświadcza on trudności w funkcjonowaniu w społeczeństwie (to symptom, który często, lecz nie zawsze dają zaburzenia osobowości – objawy mogą być niekiedy nawet nieświadomie „tuszowane” przez osobę z ZO np. poprzez kopiowanie zachowania innych w relacjach z ludźmi).
Wspomniany wyżej „trwały wzorzec postępowania i myślenia” może wyglądać różnie w zależności od konkretnego zaburzenia osobowości. Rodzaje ZO dzieli się zgodnie z obecnie obowiązującą klasyfikacją na trzy podgrupy – tzw. wiązki, które szerzej opisujemy poniżej.
Zaburzenia osobowości – typy
Zaburzenia osobowości z wiązki A charakteryzują się „dziwacznym” i ekscentrycznym zachowaniem:
- Paranoiczne zaburzenia osobowości – objawy obejmują przede wszystkim podejrzliwość i tendencję do opacznego, wrogiego interpretowania zachowania innych ludzi;
- Osobowość schizoidalna – objawia się tendencją do unikania kontaktów społecznych i ograniczoną zdolnością wyrażania uczuć;
- Schizotypowe zaburzenia osobowości – definicja obejmuje tu przede wszystkim ekscentryczne zachowania przypominające objawy schizofrenii.
Wiązka B obejmuje charakteryzujące się „dramatycznymi” i/lub impulsywnymi zachowaniami zaburzenia osobowości: typy wyróżnione w jej ramach to:
- Osobowość chwiejna emocjonalnie / pograniczne zaburzenia osobowości, rodzaje/podtypy: impulsywny – objawia się przede wszystkim niestabilnym nastrojem, skłonnością do zachowań impulsywnych i agresywnych; oraz borderline – obejmuje szereg objawów, m.in. wewnętrzne uczucie pustki, problemy z określeniem swojej tożsamości, potrzebę wchodzenia w intensywne i niestabilne związki, lęk przed odrzuceniem.
- Osobowość dyssocjalna/antyspołeczna – charakteryzuje się przede wszystkim lekceważeniem norm społecznych i nieliczeniem się z uczuciami innych, często wiąże się także z łamaniem prawa;
- Histroniczne zaburzenie osobowości – przejawia się poprzez chwiejność emocjonalną, tendencję do popadania w dramatyzowanie oraz teatralne i przesadzone zachowania;
- Narcystyczne zaburzenie osobowości objawiające się przesadną potrzebą sukcesów i bycia podziwianym, często w połączeniu z pozornym przekonaniem o niższości innych – maskującym w rzeczywistości niską samoocenę.
Wreszcie w ramach wiązki C mówi się o zaburzeniach osobowości, w których dominują objawy unikowo-lękowe:
- Osobowość anankastyczna objawiająca się perfekcjonizmem i stałym uczuciem niepewności, za którym mogą iść objawy obsesyjno-kompulsywne;
- Osobowość lękliwa – jej główne cechy to stałe uczucie napięcia i lęku oraz dostrzeganie zagrożeń i ryzyka nawet w codziennych sytuacjach;
- Osobowość zależna, którą charakteryzuje potrzeba zależności od innych połączona z obawą przed odrzuceniem i często także niską samooceną.
Zaburzenia osobowości mogą przybierać również postać mieszaną lub nieokreśloną – gdy objawy są na tyle nasilone i uporczywe, że zadają osobie nimi dotkniętymi znaczące cierpienie, ale są na tyle niespecyficzne, że nie da się ich przypisać do żadnego konkretnego typu ZO.
Przyczyny zaburzeń osobowości
Nie ma jednego, uniwersalnego powodu, dla którego u człowieka występują zaburzenia osobowości. Przyczyny potencjalne/czynniki ryzyka dla wystąpienia ZO, które wyróżniono dotychczas, to:
Uwarunkowania biologiczne
Każdy z nas rodzi się z biologicznie uwarunkowanym temperamentem oraz niższym lub wyższym poziomem podatności na wystąpienie zaburzeń psychicznych. U osób, u których ta podatność jest wyższa, mogą rozwinąć się ZO – szczególnie, jeśli jej otoczenie w młodości nie będzie sprzyjało harmonijnemu rozwojowi.
Uwarunkowania psychologiczne i rodzinne
To, jak wyglądają pierwsze nasze lata życia i dom rodzinny bardzo często staje się powodem, dla którego u człowieka rozwijają się trudności psychiczne. Nie inaczej jest w przypadku zaburzenia osobowości. Przyczyny takie, jak traumatyczne doświadczenia w dzieciństwie i młodości, oziębłość emocjonalna rodziców czy uzależnienia/zaburzenia psychiczne w rodzinie uważa się za najczęstsze powody ujawnienia się ZO.
Zdarzenia „wyzwalające” objawy
Symptomy zaburzeń osobowości mogą zacząć dawać o sobie znać po kryzysowym wydarzeniu już w życiu dorosłym, jeśli osoba wcześniej była obciążona uwarunkowaniami biologicznymi lub trudną historią życia.
Zaburzenia osobowości u nastolatków, zaburzenia osobowości u dzieci – objawy i leczenie
Pytania o ZO u najmłodszych pojawiają się często, jednak należy podkreślić, że w psychiatrii nie wyróżnia się czegoś takiego, jak zaburzenia osobowości u nastolatków, a tym bardziej jak zaburzenia osobowości u dzieci. Objawy zaburzeń typu F60 pojawiają się najczęściej co prawda już w okresie dojrzewania, ale jest to za wcześnie, aby postawić jednoznaczną diagnozę. W tym wieku mówi się dopiero o „nieprawidłowo kształtującej się osobowości”. Jeżeli jednak zachowanie dziecka budzi niepokój rodziców lub nauczycieli, zawsze warto skonsultować to z psychiatrą lub psychologiem dziecięcym. W sytuacji, gdy specjalista po wstępnej diagnozie uzna, że u dziecka mogą rozwinąć się w przyszłości zaburzenia osobowości, terapia może wesprzeć rozwój tożsamości młodego człowieka w taki sposób, aby finalnie ukształtował się u niego zdrowy temperament.
Zaburzenia osobowości – jak leczyć ZO i czy w ogóle jest to możliwe?
Bardzo ważne jest, aby osoba ze stwierdzonymi ZO otrzymała właściwą pomoc. Wsparcie doświadczonego specjalisty daje jej ogromną szansę na czerpanie z życia w taki sam sposób, co osoby o prawidłowym poziomie organizacji osobowości. Należy jednak pamiętać, że nie da się „usunąć” czy w pełni wyleczyć zaburzenia osobowości. Leczenie opiera się na nauce lepszego rozumienia siebie i nabywaniu umiejętności, które pomogą Pacjentowi lepiej radzić sobie z objawami ZO.
Pierwszym i kluczowym krokiem jest profesjonalna diagnoza zaburzenia osobowości. Test dostępny w Internecie nie zastąpi w tym przypadku wizyty u psychologa-diagnosty. Profesjonalna diagnoza osobowości opiera się na przeprowadzeniu wywiadu oraz testów profesjonalnych (z reguły MMPI-2), po których następuje omówienie diagnozy i stworzenie planu leczenia.
Psychoterapia jest podstawową i najważniejszą metodą leczenia każdego zaburzenia osobowości. Terapia psychodynamiczna, dialektyczno-behawioralna oraz schematu są tu uznawane za jedne z najbardziej skutecznych i znacząco podnoszących jakość życia osoby, którą dotknęły zaburzenia osobowości. Leczenie psychiatryczne jest traktowane jako uzupełniająca forma pomocy, którą stosuje się w sytuacji, gdy objawy są bardzo nasilone i utrudniają codzienne funkcjonowanie.
W Klinikach PsychoMedic oferujemy kompleksową diagnozę i terapię zaburzeń osobowości. Nasi doświadczeni Specjaliści od lat wspierają osoby doświadczające trudności osobowościowych – zawsze w atmosferze wsparcia i pełnej akceptacji. Zaufaj nam i zgłoś się pomoc.
Dowiedz się więcej o naszej ofercie: diagnoza zaburzenia osobowości – test MMPI-2
