Jak kolejność urodzeń może kształtować osobowość?
Z pewnością spotkałeś się kiedyś z opinią, że najstarsze dziecko w rodzinie ma tendencje do bycia bardzo odpowiedzialnym, natomiast w przypadku dzieci, które nie mają rodzeństwa o wiele bardziej prawdopodobne jest, że będą samolubne i wymagające. Czy to tylko stereotypy, czy to faktycznie prawda, że kolejność urodzeń może mieć wpływ na naszą osobowość?
Teoria kolejności urodzeń zaczyna się w późnych latach 20. XX wieku z Alfredem Adlerem – przyjacielem Zygmunta Freuda. Adler wierzył, że kolejność, w jakiej przychodzimy na świat w rodzinie w naturalny sposób wpływa na naszą osobowość.
-
Pierwsze (najstarsze) dziecko. Według Adlera najstarsze dziecko ma tendencje do bycia konserwatywnym, jest zorientowane na siłę i predysponowane w kierunku przywództwa. Jest tak, ponieważ te właśnie dzieci często biorą odpowiedzialność za swoje młodsze rodzeństwo. „Pierwsze” dzieci dorastają, by być opiekuńczymi, są bardziej skłonni do bycia rodzicami i bardziej skłonni przejmować inicjatywę.
-
Drugie („środkowe”) dziecko. Odkąd najstarszy brat lub siostra jest tym, które narzuca tempo drugiemu dziecku, to drugie w kolejności dzieci w rodzinie często borykają się z próbą prześcignięcia swojego starszego rodzeństwa. Tempo rozwoju jest szybsze. „Środkowe” dzieci w rodzinie mają często tendencję do bycia ambitnymi i rzadko są samolubne. Są skłonni stawiać sobie nieracjonalnie wysokie cele. To zwiększa liczbę niepowodzeń, jednakże wiedza jak radzić sobie z trudnościami w życiu jest tym, co czyni ich silniejszymi.
-
Ostatnie (najmłodsze) dziecko. Z reguły najmłodsze dziecko dostaje wiele troski i uwagi ze strony rodziców, a nawet starszego rodzeństwa. Z tego powodu mogą oni czuć się mniej doświadczeni i niezależni. Jednakże najmłodsze dzieci są zazwyczaj wysoce zmotywowane do prześcigania i pokonywania swoich starszych sióstr i braci. Bardzo często osiągają oni wielki sukces i zdobywają uznanie w wybranej dziedzinie. Stają się najszybszymi biegaczami, najlepszymi muzykami, albo najbardziej utalentowanymi artystami. Najmłodsze dzieci w rodzinie mają tendencje do bycia bardzo towarzyskimi, choć są oni prawdopodobnie bardziej nieodpowiedzialni i niepoważni niż starsze dzieci.
-
Jedyne dziecko w rodzinie (jedynak). Bez rodzeństwa, z którym może konkurować jedynak często konkuruje ze swoim ojcem. Będąc przesadnie rozpieszczony przez rodziców jedynak oczekuje dogadzania i ochrony również ze strony innych. Zależność i egocentryzm to wiodące cechy tego stylu życia. Jedyne dziecko w rodzinie często ma także trudności w interakcji z rówieśnikami. Wiele dzieci, które nie mają rodzeństwa staje się perfekcjonistami, którzy dążą do osiągnięcia swoich celów bez względu na wszystko.
Jaki ma to wpływ na IQ?
Teoria mówiąca o tym, że kolejność, w której ty i twoje rodzeństwo przychodzicie na świat ma wpływ na twoją osobowość i poziom IQ, stała się bardzo popularna w ostatnim czasie. Jednak stworzyła ona również pewien podział wśród naukowców. Niektórzy odrzucają teorię w całości, podczas gdy inni są przekonani, że odgrywa ona kluczową rolę. Naukowcy z Uniwersytetu w Lipsku oraz Uniwersytetu Jan Gutenberga w Moguncji zbadali ponad 20 tys. dorosłych ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Niemiec. W badaniu tym porównano ich rodzeństwo w rodzinach i kolejność ich narodzin.
Okazało się, że starsze dzieci zwykle wykazują wyższą wydajność w testach inteligencji. Jednak naukowcy nie odkryli żadnych skutków wpływu kolejności urodzeń na stabilność emocjonalną i wyobraźnię.
Jaki to ma wpływ na osobowość?
Kolejne badanie dostarcza więcej dowodów, że kolejność urodzenia wpływa na osobowość. Naukowcy przeanalizowali cechy osobowości 377 tys. uczniów szkół w USA. Na podstawie ich badań okazało się, że pierworodni na ogół wydają się być bardziej szczerzy i dominujący. Jednakże są oni również mniej towarzyscy i mniej odporni na stres. „Środkowe” dzieci wydają się być bardziej sumienne i pracowite. Z kolei wysoce prawdopodobne jest, że najmłodsze dziecko w rodzinie będzie bardziej otwarte i towarzyskie. Dzieci, które nie mają rodzeństwa są często nerwowe, ale również (podobnie jak najmłodsze dzieci) towarzyskie i otwarte na nowe relacje.
Czy kolejność urodzeń jest naprawdę tak ważna?
Trzeba jednak przyznać, że wyniki tych badań mają szereg nieścisłości. Badanie nie uwzględnia takich istotnych czynników społecznych, jak pochodzenie etniczne, edukacja, opieka rodziców i relacje w rodzinie. Chociaż kolejność urodzenia może mieć pewien wpływ na osobowość i inteligencję, nie powinniśmy zapominać, że relacje rodzic-dziecko i wychowanie dzieci otrzymywane w ich domach, to znacznie ważniejsze czynniki w kształtowaniu ich życia jako jednostki.