Terapia schematów – skuteczna metoda pracy z głęboko zakorzenionymi wzorcami myślenia i zachowania
Nie mieszkasz w Warszawie? Sprawdź, gdzie jeszcze się znajdujemy!
Czym są schematy i jak wpływają na nasze życie?
Schematy to utrwalone wzorce myślenia, odczuwania i reagowania, które kształtują nasze zachowanie. Składają się na nie wspomnienia, emocje zapisane w ciele oraz określone sposoby postrzegania siebie i innych. Większość schematów, którymi kierujemy się w dorosłości, powstaje we wczesnym dzieciństwie i okresie dorastania.
Ich źródłem są przede wszystkim nasze doświadczenia w relacjach z bliskimi – rodzicami, opiekunami, rodzeństwem, a także rówieśnikami. Jeśli w dzieciństwie nasze potrzeby emocjonalne były odpowiednio zaspokajane, schematy, które się wtedy ukształtowały, będą wspierać nas w dorosłym życiu. Natomiast jeśli potrzeby te były ignorowane, lekceważone lub nadmiernie kontrolowane, istnieje duże prawdopodobieństwo, że wykształcone schematy będą dla nas niekorzystne.
W praktyce oznacza to, że możemy nieświadomie powielać te wzorce, np. wybierając partnerów, którzy wywołują w nas podobne emocje, jakie towarzyszyły nam w dzieciństwie – mogą to być osoby nadmiernie krytyczne, kontrolujące lub emocjonalnie niedostępne.
Jeffrey Young wyróżnił 18 nieadaptacyjnych schematów, które najczęściej kształtują się we wczesnym okresie życia. Wśród nich znajdują się m.in.:
- izolacja społeczna/wyobcowanie – poczucie bycia innym, niezrozumianym,
- negatywizm/pesymizm – skłonność do dostrzegania zagrożeń i najgorszych scenariuszy,
- zahamowanie emocjonalne – trudność w wyrażaniu uczuć, tłumienie emocji,
- samopoświęcenie – stawianie potrzeb innych ponad własne,
- nieufność/skrzywdzenie – przekonanie, że inni ludzie mają złe intencje.
Schematy te mogą znacząco wpływać na nasze decyzje, relacje i codzienne funkcjonowanie, dlatego ich rozpoznanie i przepracowanie jest kluczowe dla poprawy jakości życia.
Na czym polega terapia schematów?
Terapia schematów (ang. Schema Therapy) to podejście terapeutyczne opracowane przez Jeffreya Younga, łączące elementy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), psychodynamicznej oraz teorii przywiązania. Jest szczególnie skuteczna w pracy z osobami cierpiącymi na zaburzenia osobowości, depresję, zaburzenia lękowe oraz problemy w relacjach interpersonalnych.
Kiedy terapia schematów może być pomocna?
Badania wskazują, że terapia schematów jest skuteczna zarówno w leczeniu zaburzeń osobowości, jak i w radzeniu sobie z długotrwałymi, nawracającymi problemami emocjonalnymi. Sprawdza się szczególnie w przypadku takich trudności jak niska samoocena, trudności w budowaniu trwałych relacji, zaburzenia odżywiania czy depresja.
Terapia schematów – dla kogo może być szczególnie pomocna? Może przynieść korzyści osobom, które na co dzień zmagają się z:
- długotrwałym poczuciem samotności,
- skłonnością do wchodzenia w toksyczne relacje lub trwania w nich przez wiele lat,
- niską samooceną i nadmiernym samokrytycyzmem,
- tendencją do poświęcania się dla innych kosztem własnych potrzeb,
- trudnościami w stawianiu granic i brakiem asertywności,
- chronicznym niepokojem i nadmierną drażliwością,
- powtarzającymi się problemami w pracy lub szkole – niezależnie od zmiany środowiska,
- intensywnymi, często niezrozumiałymi emocjami, które trudno kontrolować.
Terapia schematów – na czym polega? Przede wszystkim pozwala zidentyfikować głęboko zakorzenione schematy myślowe i emocjonalne, a następnie skutecznie je zmieniać, co może prowadzić do trwałej poprawy jakości życia.
Terapia schematów – praktyka w podejściu terapeutycznym:
- schematy kształtują się w dzieciństwie i wczesnej młodości – są efektem doświadczeń z opiekunami oraz otoczeniem.
- są trwałe i wpływają na całe życie – jeśli nie zostaną zmodyfikowane, mogą prowadzić do powtarzających się problemów w relacjach i funkcjonowaniu emocjonalnym.
- mechanizmy obronne utrwalają schematy – ludzie często nieświadomie podtrzymują swoje schematy poprzez unikanie trudnych sytuacji, podporządkowanie się im lub ich nadmierną kompensację.
- zmiana schematów jest możliwa – dzięki świadomej pracy terapeutycznej można przekształcić destrukcyjne wzorce myślenia i zachowania.
Etapy terapii schematów
Praktyka pokazuje, że terapia schematów składa się z kilku etapów, które pozwalają pacjentowi najpierw zidentyfikować swoje schematy, a następnie je przepracować i zmienić.
Identyfikacja schematów
Na początku terapii terapeuta pomaga pacjentowi rozpoznać jego negatywne schematy. Używa do tego:
- kwestionariuszy schematów (np. Young Schema Questionnaire),
- wywiadów klinicznych,
- analizy sytuacji życiowych – terapeuta bada, jak pacjent reaguje na trudne sytuacje i jakie schematy mogą być za to odpowiedzialne.
Diagnoza schematów
- terapeuta identyfikuje główne schematy pacjenta za pomocą wywiadu, kwestionariuszy i analizy wcześniejszych doświadczeń.
- wykorzystuje się np. Kwestionariusz Schematów Younga (YSQ), który pomaga określić dominujące wzorce myślenia.
Zrozumienie pochodzenia schematów
- analiza dzieciństwa i relacji z ważnymi osobami.
- uświadomienie, w jaki sposób schematy powstały i jak wpływają na obecne życie.
Praca nad schematami
- pacjent uczy się rozpoznawać sytuacje, w których aktywują się jego schematy.
- stosowanie technik terapeutycznych w celu ich osłabienia i modyfikacji.
Zmienianie destrukcyjnych wzorców
- ćwiczenie nowych, zdrowszych sposobów myślenia i reagowania.
- budowanie bardziej adaptacyjnych przekonań i zachowań.
Utrwalanie zmian
- wzmacnianie nowych wzorców poprzez praktykę w codziennym życiu.
- monitorowanie postępów i radzenie sobie z ewentualnymi trudnościami.
Techniki stosowane w terapii schematów
Terapia schematów łączy metody poznawcze, emocjonalne i behawioralne, aby skutecznie przepracować destrukcyjne wzorce myślenia i działania.
Techniki poznawcze
Służą do kwestionowania i zmiany negatywnych przekonań wynikających ze schematów. Obejmują:
- dialog sokratejski – terapeuta zadaje pacjentowi pytania, które pomagają mu podważyć swoje schematy,
- zadania domowe – np. prowadzenie dziennika schematów,
- eksperymenty behawioralne – pacjent testuje nowe sposoby myślenia i zachowania.
- praca z myślami automatycznymi – pacjent uczy się rozpoznawać i podważać destrukcyjne myśli.
- testowanie przekonań – sprawdzanie, czy schematy są zgodne z rzeczywistością.
- tworzenie zdrowszych przekonań – zastępowanie negatywnych schematów bardziej adaptacyjnymi wzorcami myślenia.
Techniki bazujące na emocjach
Pomagają pacjentowi przetworzyć bolesne doświadczenia i uwolnić stłumione emocje. Stosuje się:
- praca z wyobraźnią – pacjent wyobraża sobie sytuacje z dzieciństwa i zmienia ich przebieg,
- dialogi na pustym krześle – pacjent konfrontuje się np. z wewnętrznym Krytycznym Rodzicem,
- ekspresja emocji – terapeuta zachęca pacjenta do wyrażania trudnych uczuć.
- listy do siebie – pisanie listów do siebie jako dziecka, aby zrozumieć swoje potrzeby i uczucia.
- dialogi między częściami siebie – pacjent wciela się w różne aspekty swojej osobowości (np. „wewnętrzne dziecko”, „krytyczny rodzic”), aby lepiej zrozumieć swoje emocje.
Techniki behawioralne
Pomagają pacjentowi wprowadzić realne zmiany w życiu. Obejmują:
- ćwiczenia asertywności – nauka zdrowego wyrażania swoich potrzeb,
- stopniowe wystawianie (ekspozycja) na trudne sytuacje – np. dla osób z lękiem społecznym,
- budowanie zdrowych relacji – terapia uczy, jak tworzyć satysfakcjonujące więzi.
- eksperymenty behawioralne – próbowanie nowych zachowań w codziennych sytuacjach, aby zobaczyć, jak wpłyną na schematy.
Techniki relacyjne
- praca nad relacjami interpersonalnymi – pacjent uczy się rozpoznawać, jak jego schematy wpływają na relacje.
- analiza powtarzających się wzorców w relacjach – zrozumienie, dlaczego pacjent przyciąga określone typy osób i jak może to zmienić.
Dla kogo jest terapia schematów?
- Terapia schematów jest szczególnie skuteczna dla osób, które:
- mają trudności w relacjach interpersonalnych.
- cierpią na zaburzenia osobowości (np. borderline, unikowe, zależne).
- zmagają się z depresją lub lękiem, które nie ustępują po klasycznej terapii CBT.
- mają problem z samooceną i poczuciem własnej wartości.
- powtarzają destrukcyjne schematy w swoim życiu, mimo że chcieliby je zmienić.
Terapia schematów w PsychoMedic – profesjonalna pomoc dostosowana do Twoich potrzeb
PsychoMedic to ogólnopolska sieć klinik psychologiczno–psychiatrycznych, w których od lat wspieramy Pacjentów w radzeniu sobie z różnorodnymi trudnościami natury psychicznej. Nasze podejście jest zawsze indywidualnie dopasowane do potrzeb i oczekiwań Pacjenta, a zakres pomocy obejmuje zarówno konsultacje psychologiczne, jak i terapie krótkoterminowe oraz długoterminowe.
Nasi specjaliści pracują w uznanych nurtach psychoterapeutycznych, a każdy psychoterapeuta w naszym zespole posiada odpowiednie kwalifikacje oraz wieloletnie doświadczenie zawodowe.
Aby umówić się na wizytę, wystarczy zadzwonić pod numer 799-399-499 lub skorzystać z wyszukiwarki specjalistów na naszej stronie internetowej. Oferujemy wizyty zarówno stacjonarne, jak i w formie online. Jesteśmy dostępni przez siedem dni w tygodniu, od wczesnych godzin porannych do późnego wieczora, aby zapewnić pomoc w dogodnym dla Ciebie czasie.
Podsumowanie
Terapia schematów to nowoczesna i skuteczna metoda pomagająca osobom z głęboko zakorzenionymi wzorcami myślenia i zachowania. Dzięki połączeniu technik poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych pacjent ma szansę na trwałą zmianę i poprawę jakości życia.
Terapia schematów w PsychoMedic – skorzystaj z profesjonalnej pomocy na najwyższym poziomie
PsychoMedic do ogólnopolska sieć klinik psychologiczno-psychiatrycznych, w których już od lat wspieramy Pacjentów doświadczających różnorodnych trudności o podłożu psychicznym. Naszą pomoc zawsze dostosowujemy do indywidualnych potrzeb Pacjenta oraz specyficznych, zgłaszanych przez niego problemów. Prowadzimy konsultacje psychologiczne, a także terapie krótko- i długoterminowe. Pracujemy we wszystkich najważniejszych i uznanych w świecie psychologicznym nurtach psychoterapeutycznych, a każdy zatrudniany przez nas psychoterapeuta posiada odpowiednie kwalifikacje oraz wieloletnie doświadczenie zawodowe.
Aby umówić się na wizytę – wystarczy zadzwonić pod numer telefonu: 799-399-499 lub skorzystać z wyszukiwarki Specjalistów dostępnej na naszej stronie internetowej. Działamy zarówno stacjonarnie, jak i w wygodnej formule online. Jesteśmy dla Państwa otwarci przez siedem dni w tygodniu, od wczesnego rana do późnych godzin wieczornych.
Zapraszamy do kontaktu!
UMÓW SIĘ NA KONSULTACJĘ ONLINE LUB ZADZWOŃ: 22 253 88 88
Bibliografia
- Young, J. E., Klosko, J. S., Weishaar, M. E. (2003). Schema Therapy: A Practitioner’s Guide. Guilford Press.
- Rafaeli, E., Bernstein, D. P., Young, J. (2011). Schema Therapy: The CBT Distinctive Features Series. Routledge.
- Arntz, A., van Genderen, H. (2020). Terapia schematów w praktyce klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Zajenkowska, A. (2021). Zastosowanie terapii schematów w pracy z pacjentami z zaburzeniami osobowości. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Dudek, D. (2018). Terapia schematów w praktyce klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. praktyka terapeutyczna pokazuje, że prowadzony w tym nurcie proces terapii zajmuje zazwyczaj od roku do dwóch lat. Spotkania odbywają się raz w tygodniu i trwają przeważnie ok. 50 minut.
POZNAJ OPINIE NASZYCH PACJENTÓW
Pan doktor to lekarz przez duże L. Pełen profesjonalizm, a zarazem wyczuwalna empatia i życzliwość w stosunku do pacjenta oraz jego problemów. Dzięki pomocy Pana doktora "wracam do siebie" po bardzo trudnym okresie mojego życia. Oby więcej takich Lekarzy. Dziękuję Panie Doktorze.
Wspaniała, empatyczna pani doktor. Miałam szczęście trafić na nią w momencie bardzo nasilonej depresji. Mogę śmiało powiedzieć, że uratowała mi życie.
Pani Doktor jest wyjątkowo empatyczna przy tym bardzo profesjonalna. Zawsze o wszystko wypyta, z zaangażowaniem cierpliwie wysłucha. Pacjent czuje, że jest ważny. Pani Doktor naprawdę z serdecznością robi wszystko aby pomóc pacjentowi. Podejście Pani Doktor jest holistyczne, bierze pod uwa...