Terapia schematów – skuteczna metoda pracy z głęboko zakorzenionymi wzorcami myślenia i zachowania
Nie mieszkasz w Warszawie? Sprawdź, gdzie jeszcze się znajdujemy!
Czym są schematy i jak wpływają na nasze życie?
Schematy to utrwalone wzorce myślenia, odczuwania i reagowania, które kształtują nasze zachowanie. Składają się na nie wspomnienia, emocje zapisane w ciele oraz określone sposoby postrzegania siebie i innych. Większość schematów, którymi kierujemy się w dorosłości, powstaje we wczesnym dzieciństwie i okresie dorastania.
Ich źródłem są przede wszystkim nasze doświadczenia w relacjach z bliskimi – rodzicami, opiekunami, rodzeństwem, a także rówieśnikami. Jeśli w dzieciństwie nasze potrzeby emocjonalne były odpowiednio zaspokajane, schematy, które się wtedy ukształtowały, będą wspierać nas w dorosłym życiu. Natomiast jeśli potrzeby te były ignorowane, lekceważone lub nadmiernie kontrolowane, istnieje duże prawdopodobieństwo, że wykształcone schematy będą dla nas niekorzystne.
W praktyce oznacza to, że możemy nieświadomie powielać te wzorce, np. wybierając partnerów, którzy wywołują w nas podobne emocje, jakie towarzyszyły nam w dzieciństwie – mogą to być osoby nadmiernie krytyczne, kontrolujące lub emocjonalnie niedostępne.
Jeffrey Young wyróżnił 18 nieadaptacyjnych schematów, które najczęściej kształtują się we wczesnym okresie życia. Wśród nich znajdują się m.in.:
- izolacja społeczna/wyobcowanie – poczucie bycia innym, niezrozumianym,
- negatywizm/pesymizm – skłonność do dostrzegania zagrożeń i najgorszych scenariuszy,
- zahamowanie emocjonalne – trudność w wyrażaniu uczuć, tłumienie emocji,
- samopoświęcenie – stawianie potrzeb innych ponad własne,
- nieufność/skrzywdzenie – przekonanie, że inni ludzie mają złe intencje.
Schematy te mogą znacząco wpływać na nasze decyzje, relacje i codzienne funkcjonowanie, dlatego ich rozpoznanie i przepracowanie jest kluczowe dla poprawy jakości życia.
Na czym polega terapia schematów?
Terapia schematów (ang. Schema Therapy) to podejście terapeutyczne opracowane przez Jeffreya Younga, łączące elementy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), psychodynamicznej oraz teorii przywiązania. Jest szczególnie skuteczna w pracy z osobami cierpiącymi na zaburzenia osobowości, depresję, zaburzenia lękowe oraz problemy w relacjach interpersonalnych.
Kiedy terapia schematów może być pomocna?
Badania wskazują, że terapia schematów jest skuteczna zarówno w leczeniu zaburzeń osobowości, jak i w radzeniu sobie z długotrwałymi, nawracającymi problemami emocjonalnymi. Sprawdza się szczególnie w przypadku takich trudności jak niska samoocena, trudności w budowaniu trwałych relacji, zaburzenia odżywiania czy depresja.
Terapia schematów – dla kogo może być szczególnie pomocna? Może przynieść korzyści osobom, które na co dzień zmagają się z:
- długotrwałym poczuciem samotności,
- skłonnością do wchodzenia w toksyczne relacje lub trwania w nich przez wiele lat,
- niską samooceną i nadmiernym samokrytycyzmem,
- tendencją do poświęcania się dla innych kosztem własnych potrzeb,
- trudnościami w stawianiu granic i brakiem asertywności,
- chronicznym niepokojem i nadmierną drażliwością,
- powtarzającymi się problemami w pracy lub szkole – niezależnie od zmiany środowiska,
- intensywnymi, często niezrozumiałymi emocjami, które trudno kontrolować.
Terapia schematów – na czym polega? Przede wszystkim pozwala zidentyfikować głęboko zakorzenione schematy myślowe i emocjonalne, a następnie skutecznie je zmieniać, co może prowadzić do trwałej poprawy jakości życia.
Terapia schematów – praktyka w podejściu terapeutycznym:
- schematy kształtują się w dzieciństwie i wczesnej młodości – są efektem doświadczeń z opiekunami oraz otoczeniem.
- są trwałe i wpływają na całe życie – jeśli nie zostaną zmodyfikowane, mogą prowadzić do powtarzających się problemów w relacjach i funkcjonowaniu emocjonalnym.
- mechanizmy obronne utrwalają schematy – ludzie często nieświadomie podtrzymują swoje schematy poprzez unikanie trudnych sytuacji, podporządkowanie się im lub ich nadmierną kompensację.
- zmiana schematów jest możliwa – dzięki świadomej pracy terapeutycznej można przekształcić destrukcyjne wzorce myślenia i zachowania.
Etapy terapii schematów
Praktyka pokazuje, że terapia schematów składa się z kilku etapów, które pozwalają pacjentowi najpierw zidentyfikować swoje schematy, a następnie je przepracować i zmienić.
Identyfikacja schematów
Na początku terapii terapeuta pomaga pacjentowi rozpoznać jego negatywne schematy. Używa do tego:
- kwestionariuszy schematów (np. Young Schema Questionnaire),
- wywiadów klinicznych,
- analizy sytuacji życiowych – terapeuta bada, jak pacjent reaguje na trudne sytuacje i jakie schematy mogą być za to odpowiedzialne.
Diagnoza schematów
- terapeuta identyfikuje główne schematy pacjenta za pomocą wywiadu, kwestionariuszy i analizy wcześniejszych doświadczeń.
- wykorzystuje się np. Kwestionariusz Schematów Younga (YSQ), który pomaga określić dominujące wzorce myślenia.
Zrozumienie pochodzenia schematów
- analiza dzieciństwa i relacji z ważnymi osobami.
- uświadomienie, w jaki sposób schematy powstały i jak wpływają na obecne życie.
Praca nad schematami
- pacjent uczy się rozpoznawać sytuacje, w których aktywują się jego schematy.
- stosowanie technik terapeutycznych w celu ich osłabienia i modyfikacji.
Zmienianie destrukcyjnych wzorców
- ćwiczenie nowych, zdrowszych sposobów myślenia i reagowania.
- budowanie bardziej adaptacyjnych przekonań i zachowań.
Utrwalanie zmian
- wzmacnianie nowych wzorców poprzez praktykę w codziennym życiu.
- monitorowanie postępów i radzenie sobie z ewentualnymi trudnościami.
Techniki stosowane w terapii schematów
Terapia schematów łączy metody poznawcze, emocjonalne i behawioralne, aby skutecznie przepracować destrukcyjne wzorce myślenia i działania.
Techniki poznawcze
Służą do kwestionowania i zmiany negatywnych przekonań wynikających ze schematów. Obejmują:
- dialog sokratejski – terapeuta zadaje pacjentowi pytania, które pomagają mu podważyć swoje schematy,
- zadania domowe – np. prowadzenie dziennika schematów,
- eksperymenty behawioralne – pacjent testuje nowe sposoby myślenia i zachowania.
- praca z myślami automatycznymi – pacjent uczy się rozpoznawać i podważać destrukcyjne myśli.
- testowanie przekonań – sprawdzanie, czy schematy są zgodne z rzeczywistością.
- tworzenie zdrowszych przekonań – zastępowanie negatywnych schematów bardziej adaptacyjnymi wzorcami myślenia.
Techniki bazujące na emocjach
Pomagają pacjentowi przetworzyć bolesne doświadczenia i uwolnić stłumione emocje. Stosuje się:
- praca z wyobraźnią – pacjent wyobraża sobie sytuacje z dzieciństwa i zmienia ich przebieg,
- dialogi na pustym krześle – pacjent konfrontuje się np. z wewnętrznym Krytycznym Rodzicem,
- ekspresja emocji – terapeuta zachęca pacjenta do wyrażania trudnych uczuć.
- listy do siebie – pisanie listów do siebie jako dziecka, aby zrozumieć swoje potrzeby i uczucia.
- dialogi między częściami siebie – pacjent wciela się w różne aspekty swojej osobowości (np. „wewnętrzne dziecko”, „krytyczny rodzic”), aby lepiej zrozumieć swoje emocje.
Techniki behawioralne
Pomagają pacjentowi wprowadzić realne zmiany w życiu. Obejmują:
- ćwiczenia asertywności – nauka zdrowego wyrażania swoich potrzeb,
- stopniowe wystawianie (ekspozycja) na trudne sytuacje – np. dla osób z lękiem społecznym,
- budowanie zdrowych relacji – terapia uczy, jak tworzyć satysfakcjonujące więzi.
- eksperymenty behawioralne – próbowanie nowych zachowań w codziennych sytuacjach, aby zobaczyć, jak wpłyną na schematy.
Techniki relacyjne
- praca nad relacjami interpersonalnymi – pacjent uczy się rozpoznawać, jak jego schematy wpływają na relacje.
- analiza powtarzających się wzorców w relacjach – zrozumienie, dlaczego pacjent przyciąga określone typy osób i jak może to zmienić.
Dla kogo jest terapia schematów?
- Terapia schematów jest szczególnie skuteczna dla osób, które:
- mają trudności w relacjach interpersonalnych.
- cierpią na zaburzenia osobowości (np. borderline, unikowe, zależne).
- zmagają się z depresją lub lękiem, które nie ustępują po klasycznej terapii CBT.
- mają problem z samooceną i poczuciem własnej wartości.
- powtarzają destrukcyjne schematy w swoim życiu, mimo że chcieliby je zmienić.
Terapia schematów w PsychoMedic – profesjonalna pomoc dostosowana do Twoich potrzeb
PsychoMedic to ogólnopolska sieć klinik psychologiczno–psychiatrycznych, w których od lat wspieramy Pacjentów w radzeniu sobie z różnorodnymi trudnościami natury psychicznej. Nasze podejście jest zawsze indywidualnie dopasowane do potrzeb i oczekiwań Pacjenta, a zakres pomocy obejmuje zarówno konsultacje psychologiczne, jak i terapie krótkoterminowe oraz długoterminowe.
Nasi specjaliści pracują w uznanych nurtach psychoterapeutycznych, a każdy psychoterapeuta w naszym zespole posiada odpowiednie kwalifikacje oraz wieloletnie doświadczenie zawodowe.
Aby umówić się na wizytę, wystarczy zadzwonić pod numer 799-399-499 lub skorzystać z wyszukiwarki specjalistów na naszej stronie internetowej. Oferujemy wizyty zarówno stacjonarne, jak i w formie online. Jesteśmy dostępni przez siedem dni w tygodniu, od wczesnych godzin porannych do późnego wieczora, aby zapewnić pomoc w dogodnym dla Ciebie czasie.
Podsumowanie
Terapia schematów to nowoczesna i skuteczna metoda pomagająca osobom z głęboko zakorzenionymi wzorcami myślenia i zachowania. Dzięki połączeniu technik poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych pacjent ma szansę na trwałą zmianę i poprawę jakości życia.
Terapia schematów w PsychoMedic – skorzystaj z profesjonalnej pomocy na najwyższym poziomie
PsychoMedic do ogólnopolska sieć klinik psychologiczno-psychiatrycznych, w których już od lat wspieramy Pacjentów doświadczających różnorodnych trudności o podłożu psychicznym. Naszą pomoc zawsze dostosowujemy do indywidualnych potrzeb Pacjenta oraz specyficznych, zgłaszanych przez niego problemów. Prowadzimy konsultacje psychologiczne, a także terapie krótko- i długoterminowe. Pracujemy we wszystkich najważniejszych i uznanych w świecie psychologicznym nurtach psychoterapeutycznych, a każdy zatrudniany przez nas psychoterapeuta posiada odpowiednie kwalifikacje oraz wieloletnie doświadczenie zawodowe.
Aby umówić się na wizytę – wystarczy zadzwonić pod numer telefonu: 799-399-499 lub skorzystać z wyszukiwarki Specjalistów dostępnej na naszej stronie internetowej. Działamy zarówno stacjonarnie, jak i w wygodnej formule online. Jesteśmy dla Państwa otwarci przez siedem dni w tygodniu, od wczesnego rana do późnych godzin wieczornych.
Zapraszamy do kontaktu!
UMÓW SIĘ NA KONSULTACJĘ ONLINE LUB ZADZWOŃ: 22 253 88 88
Bibliografia
- Young, J. E., Klosko, J. S., Weishaar, M. E. (2003). Schema Therapy: A Practitioner’s Guide. Guilford Press.
- Rafaeli, E., Bernstein, D. P., Young, J. (2011). Schema Therapy: The CBT Distinctive Features Series. Routledge.
- Arntz, A., van Genderen, H. (2020). Terapia schematów w praktyce klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Zajenkowska, A. (2021). Zastosowanie terapii schematów w pracy z pacjentami z zaburzeniami osobowości. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Dudek, D. (2018). Terapia schematów w praktyce klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. praktyka terapeutyczna pokazuje, że prowadzony w tym nurcie proces terapii zajmuje zazwyczaj od roku do dwóch lat. Spotkania odbywają się raz w tygodniu i trwają przeważnie ok. 50 minut.
