Osądzamy przez cały czas. Oceniamy i dzielimy świat na to, co nam się podoba i nie podoba, co jest dobre a co złe. Nie osądzamy tylko wtedy, kiedy sami mówimy coś nieprzyjemnego o kimś lub czymś innym albo wyrażamy docenienie dla tego, co nam się podoba.
Oceniamy stale, szczególnie w zachodnich społeczeństwach, gdzie zostaliśmy nauczeni myślenia w kategoriach zero-jedynkowych, odróżniając dobro od zła, sacrum od profanum, piękno od brzydoty.
Stale osądzamy i robimy to wyłącznie z własnego punktu widzenia. Aby nauczyć się nowego nawyku, musimy najpierw oduczyć się starego. Ważne jest, by stać się świadomym swoich nawyków stałego osądzania i szufladkowania ludzi i wydarzeń. Często nie zauważamy, jak nasze relacje międzyludzkie cierpią za każdym razem, gdy wyrażamy jakiś osąd pozytywny lub negatywny. Chcąc poprawić swoje umiejętności komunikacji i relacje z innymi, warto powstrzymać się od ciągłego wydawania osądów.
4 nawyki, które utrudniają komunikację i budowanie relacji z innymi to 4 formy osądzania, zidentyfikowane przez Roberta Boltona. Są to:
1. Krytykowanie („Zasługujesz na to”)
Jest to najpowszechniejsza forma osądzania. Krytykujemy, kiedy wyrażamy negatywną ocenę na temat tego, co ktoś robi lub mówi. Kiedy krytykujemy, stawiamy siebie w roli sędziów i osób reprezentujących silniejsze wartości moralne. Zakładamy, że mamy rację i jesteśmy posiadaczami prawdy, do której druga osoba powinna się dostosować.
2. Wyzwiska („Co za nieudacznik”)
Umniejszamy drugą osobę, za to co powiedziała lub zrobiła poprzez obrażanie jej. Przypisujemy innym łatki, które mają być definicją ich osobowości. Wyzwiska mogą być nawet dehumanizujące. Technika ta była używana w Rwandzie, by przygotować środowisko na ludobójstwo, gdzie Tutsi byli nazywani karaluchami.
3. Analizowanie („Mówisz to tylko po to, by mnie wkurzyć”)
Zachowujemy się jak lekarz, który wie, co wpływa na samopoczucie i zachowanie danej osoby. Zakładamy oczywiście, że to my jesteśmy ci zdrowi, dlatego możemy mówić do drugiej osoby z wyższością.
4. Nieszczere pochwały („Jesteś taki utalentowany”)
Szczere pochwały są ważne i motywujące. Mogą jednak szkodzić relacji, jeśli stosowane są jako forma manipulacji, aby zachęcić kogoś do zachowania, którego my chcemy. Zaufanie zaburza także nadmierne chwalenie, które postrzegane jest jako nieszczere.
Których form osądzania używasz najczęściej w ciągu dnia? W jakich sytuacjach masz tendencję, by stawiać siebie na moralnym piedestale? Jak często zachowujesz się jak sędzia, który widzi rzeczywistość wyłącznie z własnego punktu widzenia?
Uświadomienie sobie wyuczonego zachowania, kiedy oceniasz ludzi i wydarzenia, jest pierwszym krokiem do nauczenia się, jak powstrzymać się od pochopnych sądów i stworzyć przestrzeń otwartą na autentyczny dialog. Powstrzymanie się od osądzania i pozwolenie drugiej osobie, by w pełni wyraziła siebie, sprawi, że będziesz znacznie lepiej radzić sobie z komunikacją i doświadczysz poprawy jakości swoich relacji.
