Dystymia, czyli „lżejsza depresja”? Kilka słów o diagnozie i leczeniu przewlekłego obniżenia nastroju

Z artykułu dowiesz się:

• czym jest dystymia i jakie są jej główne objawy,
• jak różni się dystymia od klasycznej depresji,
• skąd może pochodzić przewlekłe obniżenie nastroju,
• dlaczego dystymia często zaczyna się w młodym wieku,
• jakie są typowe i nietypowe symptomy dystymii,
• jak diagnozować dystymię u młodzieży i dorosłych,
• jakie czynniki mogą wpływać na występowanie dystymii,
• jakie są różne przyczyny genetyczne i środowiskowe tego zaburzenia,
• jakie formy terapii mogą być skuteczne w leczeniu dystymii,
• jakie metody terapeutyczne pomagają w radzeniu sobie z objawami,
• jak farmakoterapia może wspomóc leczenie,
• jak poprawić jakość życia osób cierpiących na dystymię.

Dystymia, znana jako przewlekłe obniżenie nastroju, często kojarzona jest z łagodniejszą formą depresji. Nie należy jednak mylić jej z klasyczną depresją, gdyż objawy w dystymii utrzymują się długo, ale nie są na tyle intensywne, aby spełniały kryteria epizodu depresyjnego. Mimo to, może ona znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie oraz jakość życia, dlatego ważne jest, aby rozpoznać i odpowiednio leczyć to zaburzenie.

Pierwszym skojarzeniem z zaburzeniami nastroju (czyli inaczej z zaburzeniami afektywnymi) jest depresja – jedno z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych, która wiąże się z cierpieniem psychicznym, niezdolnością do odczuwania przyjemności, a często także z dolegliwościami somatycznymi i dużymi trudnościami w wywiązywaniu się z codziennych obowiązków. Nie można jednak zapominać, że nie każde obniżenie nastroju i nie każdy stale towarzyszący człowiekowi ból psychiczny jest równoznaczny z depresją. Zdarza się, że utrata radości z życia i inne objawy ze strony psychiki utrzymują się długo, ale jednocześnie nie są na tyle nasilone, aby można było zdiagnozować epizod depresyjny. Przyczyną takiego stanu najczęściej jest dystymia, czyli tzw. przewlekłe i uporczywe zaburzenie nastroju.

Współcześnie uważa się, że dystymia to jedno z zaburzeń nastroju. To fachowa i obecnie obowiązująca nazwa na to, co kiedyś nazywano „depresją lękową”, „depresją nerwicową”, „nerwicą depresyjną” czy „depresyjnym zaburzeniem osobowości” (choć niektórzy uważają, że ze względu na długość jej trwania i duży wpływ na życie społeczne dystymię można traktować jako zaburzenie osobowości – formalne stanowisko jest jednak takie, że jest to zaburzenie nastroju). Dystymia pojawia się najczęściej w pierwszych trzech dekadach życia, a u większości osób, u których zostaje zdiagnozowana, objawy ze strony psychiki pojawiały się już przed 18 rokiem życia.

Dystymię rozróżnia się na pierwotną – taką, która pojawia się samoistnie, bez innych towarzyszących problemów zdrowotnych – oraz wtórną, która współtowarzyszy przewlekłej chorobie somatycznej (wówczas objawy często pojawiają się w późniejszym okresie życia).

Skąd „bierze się” dystymia i kiedy można ją podejrzewać?

Objawy dystymii

O dystymii można mówić wtedy, gdy spełnione są następujące kryteria:

1. u Pacjenta przez co najmniej 2 lata utrzymuje się obniżenie nastroju. W przebiegu tego zaburzenia zdarzają się okresy, gdy osoba czuje się lepiej, jednak uczucie smutku i niezdolności do czerpania radości z życia towarzyszy jej przez większość czasu. Dużo Pacjentów z dystymią często przeżywa również stany irytacji, drażliwości lub odczuwa niezrozumiałą dla nich samych złość.
2. co ważne, wszystkie te objawy – choć są przyczyną dużego cierpienia osoby, czego w żadnym razie nie można lekceważyć – nie są na tyle nasilone lub na tyle liczne, aby móc postawić diagnozę depresji. O typowych objawach depresji więcej napisaliśmy tutaj.
3. aby postawić diagnozę dystymii, Pacjent musi również doświadczać co najmniej 3 z niżej wymienionych objawów:

1) zmniejszenie energii lub aktywności;

2) bezsenność;

3) mała wiara w siebie i poczucie niedostosowania;

4) trudności w koncentracji uwagi;

5) płaczliwość;

6) utrata zainteresowania i radości z czynności sprawiających przyjemność, w tym z seksu;

7) poczucie bezradności i zmartwienia;

8) dostrzegalne nieradzenie sobie ze zwykłymi obowiązkami codziennego życia lub duża trudność w wykonywaniu tych obowiązków;

9) pesymizm wobec przyszłości i/lub tendencja do rozpamiętywania przeszłości;

10) wycofanie się z życia społecznego;

11) zmniejszona rozmowność.

Choć obniżenie nastroju w dystymii nie zawsze występuje w niej cały czas, to tym, co nigdy w niej NIE występuje, są stany nadmiernie podwyższonego nastroju (hipomaniakalne/maniakalne). U osoby, u której od dłuższego czasu występują takie objawy, można podejrzewać albo chorobę afektywną dwubiegunową, albo cyklotymię (czyli uporczywe zaburzenia nastroju polegające na naprzemiennych stanach jego obniżenia i podwyższenia – stany te nie spełniają jednak kryteriów ani depresji, ani manii).

U osób z dystymią mogą zdarzać się natomiast okresy, gdy objawy ze strony psychiki są na tyle nasilone, że dają podstawy do zdiagnozowania epizodu depresji. Jeśli jednak przez większość czasu objawy nie spełniają kryteriów tego zaburzenia, to głównym rozpoznaniem u Pacjenta nadal pozostaje dystymia.

Dystymia – przyczyny

Przyczyny dystymii mogą być różne w zależności od osoby. Uważa się jednak, że powody, dla których dystymia występuje, to najczęściej:

• Czynniki genetyczne – dystymię częściej diagnozuje się u osób, w których bliskiej rodzinie również występowało to lub inne zaburzenie nastroju;
• Zaburzenia neuroprzekaźników w mózgu – serotoniny i adrenaliny – podobnie, jak w przypadku depresji;
• Zaburzenia pracy tarczycy i inne zaburzenia hormonalne;
• Przyczyny zewnętrzne – przewlekłe obniżenie nastroju, które objawy dają już podstawy do stwierdzenia dystymii, może być również pokłosiem np. traumatycznych wydarzeń z przeszłości lub nadal nieprzeżytej do końca i nieprzepracowanej żałoby.

Leczenie dystymii

Jest najefektywniejsze, jeśli łączy się w nim psychoterapię z farmakoterapią. W przypadku dystymii najbardziej zalecaną formą terapii jest poznawczo-behawioralna: ta umożliwia Pacjentowi nauczenie się samodzielnego radzenia sobie ze smutkiem i samodzielnego zapobiegania nawrotom nasilania się objawów, a także zrozumienie przyczyn dystymii leżących po stronie psychiki. Dobrze, aby Pacjent pozostawał również pod opieką lekarza psychiatry, który z reguły przepisuje wówczas leki przeciwdepresyjne, a niekiedy neuroleptyczne (czyli stosowane głównie w leczeniu schizofrenii, ale w badaniach udowodniono, że są to leki skuteczne także przy leczeniu dystymii). Bardzo często przy takim połączeniu metod leczenia Pacjent zaczyna czuć się znacząco lepiej już po kilku tygodniach lub miesiącach, a jego satysfakcja z życia znacząco rośnie.

Pamiętaj, że Twój smutek zawsze jest ważny – nawet, jeśli nie jest „aż tak źle”. Jeśli czujesz, że cierpienie psychiczne zaczyna destrukcyjnie wpływać na którykolwiek z obszarów Twojego życia, nie obawiaj się sięgnąć po pomoc. Jesteśmy tu dla Ciebie.

FAQ