Czym NIE jest psychoterapia? Najczęściej powtarzane mity
Czy ja się przez to nie zmienię na gorsze? Czy jest już ze mną aż tak źle, że muszę tam iść? Co pomyślą sobie rodzice, gdy się dowiedzą, że chodzę do kogoś obcego, by opowiadać o przeżyciach z dzieciństwa? To pytania, które często zadają sobie osoby zastanawiające się, czy mogłaby im pomóc psychoterapia. Mity krążące na temat psychoterapii, jak i samych specjalistów od zdrowia psychicznego, są odpowiedzialne za wiele spośród tych obaw. Wzięliśmy na tapetę kilka z nich.
Mit 1: Psychoterapia polega na zdjęciu odpowiedzialności z siebie i obwinianiu rodziców czy partnerów
Gdyby wskazać najczęściej powtarzane, błędne przekonania na temat psychoterapii, to byłyby to chyba „na psychoterapii człowiek słyszy, że rodzice go straumatyzowali” i „psychoterapeuta zawsze staje po stronie Pacjenta, a winę za konflikty zrzuca na jego partnerów/przyjaciół/dzieci”.
W rzeczywistości psychoterapia jest procesem rozszerzania swojej świadomości – świadomości na temat swojego sposobu zachowania, mechanizmów postępowania i tego przyczyn. Faktem jest, że wiele spośród powodów, dlaczego myślimy i zachowujemy się w określony sposób, tkwi w naszych najwcześniejszych doświadczeniach, w tym w relacji z rodzicami i innymi opiekunami. Wiele osób zgłasza się także na psychoterapię właśnie celem przepracowania trudnych doświadczeń z rodziny pochodzenia. Nawet w takim przypadku – wbrew temu, co mówią mity o psychoterapii – praca terapeutyczna nie będzie jednak polegała na wspominaniu przeszłych krzywd i utwierdzaniu się w przekonaniu, że jest się ofiarą swoich opiekunów. Jej celem powinno być najpierw zrozumienie i odreagowanie tego, co nas zraniło – ale w kolejnej fazie terapia powinna służyć przede wszystkim zmianie destrukcyjnych schematów w taki sposób, aby nie ranić dłużej siebie ani innych.
Podobnie wygląda to w przypadku zgłoszenia się na terapię z powodu kryzysu w związku czy trudności z odnalezieniem się w osobiście założonej rodzinie. Poza sytuacjami, w których druga strona dopuszcza się aktów jawnej przemocy, psychoterapeuta nie jest od osądzania, kto ma rację, kto kogo bardziej skrzywdził. Głównym celem spotkań ze specjalistą jest wówczas wspólne zastanowienie się, co się dzieje w mojej relacji, jaki jest mechanizm konfliktu. Następnie można pracować nad modyfikacją swojego stylu komunikowania się w taki sposób, który będzie sprzyjał ważnym dla nas relacjom. Jeżeli nie jest to możliwe lub nie jest skuteczne, terapia będzie bezpieczną przestrzenią do tego, by zastanowić się, czy związek da się jeszcze uratować / jak możliwie najłagodniej przejść przez rozstanie. Nad takimi kwestiami można pracować albo indywidualnie, albo w trakcie psychoterapii par bądź psychoterapii rodzin.
Mit 2: Psychoterapia = kozetka
Tutaj nie trzeba wiele się rozpisywać – proces terapeutyczny, w którym psychoterapeuta siedzi tyłem do Pacjenta, podczas gdy on leży na kozetce, to psychoanaliza. Jest to najstarsza i najbardziej klasyczna postać psychoterapii, ale aktualnie praktykowana już przez bardzo niewielu. Wiele z pierwotnych tez ojca psychoterapii, czyli Zygmunta Freuda, zostało już także dawno obalonych, ale mimo to nadal zasadzają się na nich różne mity o psychoterapii.
Sposób myślenia psychoanalityków o człowieku, zmodyfikowany przez aktualną wiedzę, wykorzystywany jest w psychoterapii psychoanalitycznej i psychodynamicznej. Współcześni terapeuci nie wykorzystują jednak kozetki, a spotkania odbywają się twarzą w twarz, gdy Pacjent i terapeuta siedzą naprzeciwko siebie (lub łączą się na terapię online).
Mit 3: Psychoterapia jest tylko dla ludzi „chorych”
W tym miejscu warto wspomnieć również o tym, że we współczesnej psychiatrii odchodzi się już w ogóle od pojęcia „choroby psychicznej”. Problemy, z którymi ludzie zgłaszają się do specjalistów od zdrowia psychicznego, to zaburzenia psychiczne lub inaczej i jeszcze łagodniej mówiąc – trudności psychiczne. To stany zaburzenia równowagi w psychice, prowadzące człowieka do różnego rodzaju kryzysów. Bardzo mało jest Pacjentów, którzy stanowią zagrożenie dla innych i którzy swoim zachowaniem wpisywaliby się w stereotyp „chorego psychicznie”.
Psychoterapia faktycznie jest sprawdzoną, przebadaną naukowo metodą na łagodzenie objawów depresji, zaburzeń lękowych, zaburzeń osobowości i wielu innych trudności psychicznych. „Dla chorych ludzi” i „dla tych, którzy chcą życiowo niezaradni” to bardzo popularne mity o psychoterapii, jednak nie trzeba przeżywać wielkiego cierpienia ani mieć jakiejkolwiek diagnozy, aby móc zgłosić się do psychoterapeuty. Terapia jest również metodą na szeroko pojęty rozwój osobisty. Pomaga osobom, które m.in.: przeżywają wyżej opisane problemy w relacjach, mają trudność z określeniem własnej tożsamości, doświadczają samotności lub przeżyły w przeszłości coś, co aktualnie rzutuje negatywnie na ich życie. Wątek ten rozwinęliśmy w artykule o tym, co może zmienić psychoterapia.
Mit (półprawda) 4: Psychoterapia trwa latami
Może, ale nie musi. Wszystko zależy od problemu zgłaszanego od Pacjenta i przede wszystkim od tego, co on chce w terapii osiągnąć i na ile pogłębioną pracę terapeutyczną jest gotowy. Psychoterapia to proces, który może się zamknąć nawet w 12 spotkaniach – i bywa to czas wystarczający na zrealizowanie takich celów, jak np. podniesienie swojej asertywności czy uzyskanie wsparcia w trakcie trwania żałoby. Więcej czasu (zazwyczaj) potrzebują natomiast osoby, które zgłaszają się do specjalisty, aby przepracować traumatyczne doświadczenia z przeszłości, skomplikowaną relację z rodzicami, które cierpią z powodu ciężkiej depresji lub których celem jest głęboka przemiana siebie i swojej osobowości. Mówiąc najprościej, terapia może trwać od kilku miesięcy do kilku lat.
Czas terapii jest również do pewnego stopnia zależny od nurtu, w którym jest ona prowadzona. Terapia poznawczo-behawioralna jest z definicji formą psychoterapii ograniczonej w czasie, skoncentrowanej na nauce radzenia sobie z własnymi objawami, modyfikacji sposobu myślenia i podniesieniu różnych umiejętności. Psychoterapii psychoanalitycznej lub psychodynamicznej zdecydowanie bliżej jest do formy terapii długoterminowej, trwającej od kilkunastu miesięcy wzwyż. Warto poznać specyfikę poszczególnych nurtów psychoterapeutycznych (jak również mieć świadomość, że takowe w ogóle są 😊), aby wybrać specjalistę pracującego w takim podejściu, które będzie spójne z naszymi oczekiwaniami.