Narcystyczna przemoc – co to jest i dlaczego jest groźna?
Jeżeli ktoś ważny w Twoim otoczeniu krytykuje Cię, ośmiesza, zastrasza, manipuluje Tobą, izoluje Cię od innych lub nastawia ich przeciwko Tobie, to być może dotknęła Cię tzw. narcystyczna przemoc. Narcystyczna przemoc to rodzaj emocjonalnej i psychologicznej przemocy stosowany przez osoby z osobowością narcystyczną. Niesie ona za sobą poważne skutki, zarówno w zakresie zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.
W poniższym artykule wyjaśniamy, co to jest narcystyczna przemoc, jak się objawia i gdzie szukać pomocy, jeżeli jesteś ofiarą narcystycznej przemocy.
Czym jest narcystyczna przemoc?
Osobowość narcystyczna to zaburzenie osobowości, które dotyka ok. 6 proc. populacji, przy czym częściej diagnozowane jest ono u mężczyzn aniżeli u kobiet. Osobowość narcystyczna wiąże się z wyolbrzymionym poczuciem własnej wartości, przekonaniem o własnej wyjątkowości, byciem ponad prawem i innymi osobami. Charakterystyczne cechy dla osobowości narcystycznej to również:
- prowokowanie innych, upokarzanie, ośmieszanie,
- arogancja,
- manipulacja emocjonalna,
- nadmierne koncentrowanie się na sobie,
- brak empatii, brak zainteresowania potrzebami lub problemami innych osób,
- umniejszanie problemów innych osób,
- wykorzystywanie innych w celu osiągnięcia własnych korzyści,
- zobojętnienie na innych,
- poczucie posiadania specjalnych uprawnień,
- brak odpowiedzialności za własne postępowanie.
To właśnie zachowanie narcyza skierowane wobec bliskich mu osób: partnera(-rki), rodziny, dzieci lub innego członka rodziny, nazywane jest narcystyczną przemocą.
Narcystyczne źródła przemocy
Badania na temat osobowości narcystycznej wskazują na to, że jej rozwój uzależniony jest od złożonych przyczyn. Jako czynniki, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju narcystycznego zaburzenia osobowości, a tym samym stosowania narcystycznej przemocy, wymienia się doświadczenia z dzieciństwa:
- nadmiernie krytykowane i osądzanie dziecka,
- naprzemienne idealizowanie lub dewaluowanie dziecka,
- stawianie dziecku wygórowanych i nierealistycznych oczekiwań,
- niedostępność emocjonalna i/lub chłód rodziców,
- stosowanie wobec dziecka emocjonalnej lub psychologicznej przemocy,
- dawanie dziecku komunikatów, że jego wartość zależna jest od jego osiągnięć.
Jak rozpoznać przemoc narcystyczną?
Każdy związek z osobą o osobowości narcystycznej, która stosuje w nim przemoc narcystyczną, jest toksycznym związkiem. I dotyczy to nie tylko romantycznego związku z narcyzem, ale i relacji z przyjacielem, rodzicami, rodzeństwem lub innym członkiem rodziny.
Jak rozpoznać narcyza w rodzinie? Narcystyczna przemoc może przejawiać się w postaci m.in.:
- gaslightingu – to rodzaj przemocy psychicznej, w której ofiara przestaje ufać własnym osądom. Może przejawiać się poprzez m.in. podważanie kompetencji ofiary, kłamstwa “nic takiego nie miało miejsca, zmyślasz, nie pamiętasz, masz problemy z pamięcią”, minimalizowanie emocji “przesadzasz, twój problem nie jest wcale taki duży” oraz uderzanie w czułe punkty,
- krytykowaniu, ośmieszaniu i poniżaniu bliskiej osoby,
- sugerowaniu, że narcyz jest lepszy od ciebie,
- nastawieniu bliskich osób przeciwko tobie,
- izolowaniu cię od bliskich osób, np. poprzez okazywanie antypatii wobec członków twojej rodziny, twoich znajomych,
- kontrolowaniu, naruszaniu granic oraz prywatności,
- szantażowaniu i manipulowaniu.
Związek z narcyzem jest jednostronną relacją, ponieważ narcyz zainteresowany jest wyłącznie samym sobą. Nie interesują go problemy ani potrzeby innych osób. Nie zwraca uwagi na to, jak czuje się druga osoba, niezależnie od tego co zrobi albo powie.
Cykl przemocy narcystycznej
Narcystyczna przemoc w związku często przebiega zgodnie z powtarzającym się schematem, dlatego dzieli się ją na kilka etapów. Na samym początku związku narcyz bombarduje swoją przyszłą ofiarę miłością. Świetnie manipuluje innymi osobami, i dzięki temu może wydawać się im rzeczywiście wyjątkowy, jego zachowania sprawiają też, że druga strona czuje się wyjątkowo. W drugim etapie – tzw. dewaluacji – narcyz zaczyna stosować narcystyczną przemoc, która przejawia się m.in. zachowaniami wymienionymi powyżej. Z czasem są one coraz częstsze i bardziej dotkliwe, a ofiara narcystycznej przemocy zaczyna odczuwać jej negatywne skutki emocjonalne oraz psychiczne.
W kolejnym etapie narcystycznej przemocy ma miejsce faza porzucenia. Wówczas narcyz może zadecydować o zakończeniu związku, zwłaszcza jeżeli znajdzie inną potencjalną ofiarę. Ostatnia faza z kolei znowu polega na bombardowaniu miłością i próbie przekonania partnera do powrotu. Jest to jednocześnie pierwsza faza kolejnego cyklu z daną osobą (o ile nie zdecyduje ona o zerwaniu relacji). Takie cykle mogą powtarzać się wielokrotnie, a toksyczny związek – trwać latami.
Jak uwolnić się od przemocy narcystycznej?
Ofiary narcystycznej przemocy są zastraszane, kontrolowane, manipulowane. Tracą wiarę w siebie, ich samoocena spada, mają poczucie, że nie poradzą sobie bez drugiej osoby. Stają się coraz bardziej uzależnione od narcystycznego partnera, izolują się od innych i niejako tracą swoją tożsamość.
Narcystyczna przemoc skutkuje nie tylko przewlekłym stresem i problemami ze snem – może również sprzyjać pojawieniu się objawów depresyjnych oraz lękowych. Zakończenie narcystycznej relacji wydaje się czasem bardzo trudne, ale niestety jest często niezbędne, aby odzyskać siebie i swoje zdrowie psychiczne.
W PsychoMedic prowadzimy warsztaty dla osób dotkniętych narcystyczną przemocą, które są pierwszym krokiem do uzyskania fachowej pomocy oraz wsparcia. Podczas warsztatów ofiary narcystycznej przemocy mają szansę dowiedzieć się, czym tak naprawdę jest narcystyczna przemoc, jakie zachowania na nią wskazują i jakie są jej skutki psychiczne oraz fizyczne. Warsztaty uczą również, jak rozpoznawać narcystyczną przemoc, jak sobie radzić z jej przejawami i jak wyjść z toksycznej relacji.
Jeśli jesteś na tej stronie, bo jesteś partnerem(-ką), przyjacielem, dzieckiem lub rodzeństwem osoby o widocznych cechach narcystycznych, bardzo ciepło zapraszamy Cię do udziału w naszych warsztatach psychoedukacyjnych dla ofiar narcystycznej przemocy.