Niedoczynność tarczycy w ciąży: objawy, diagnostyka i leczenie
Niedoczynność tarczycy to zaburzenie natury endokrynologicznej, które po rozpoznaniu z reguły “towarzyszy” człowiekowi już przez resztę jego życia. Jego przyczyny nie są w pełni znane. U kobiet może zostać stwierdzona niedoczynność tarczycy w ciąży – zdarza się, że Pacjentka dowiaduje się o chorobie dopiero wtedy, gdy już spodziewa się dziecka. Do gabinetów endokrynologów często zgłaszają się również zaniepokojone ciężarne, które miały wcześniej zdiagnozowane zaburzenia pracy tarczycy i obawiają się, że ich problemy hormonalne wpłyną teraz na zdrowie rozwijającego się płodu. Jak objawia się więc niedoczynność tarczycy, jak ją leczyć i co należy zrobić, aby ciąża skończyła się szczęśliwym rozwiązaniem?
Niedoczynność tarczycy to zaburzenie autoimmunologiczne, o którym mówimy wtedy, gdy tarczyca nie jest w stanie wyprodukować hormonów w ilości niezbędnej do utrzymania prawidłowego metabolizmu i prawidłowego funkcjonowania tkanek organizmu. Hormony, które są za to odpowiedzialne, to produkowane właśnie przez tarczycę trijodotyronina (T3) oraz tyroksyna (T4). Tarczyca jest pobudzana do produkcji T3 oraz T4 przez hormon tyreotropowy, szerzej znany jako TSH – produkowany przez przysadkę mózgową. W sytuacji niedoboru hormonów tarczycowych w organizmie, przysadka zaczyna uwalniać zwiększone ilości TSH, i z tego względu oznaczenie tego hormonu we krwi jest głównym elementem diagnostyki niedoczynności tarczycy.
Niedobór hormonów tarczycy może występować w postaci jawnej (zwiększony poziom TSH przy zmniejszonym poziomie tzw. wolnej tyroksyny FT4) oraz w postaci utajonej (badania krwi wskazują na prawidłowy poziom FT4 przy poziomie TSH powyżej normy). Szacuje się, że niedoczynność tarczycy w ciąży w postaci jawnej występuje u około 0,5% ciężarnych, zaś utajona (subkliniczna) niedoczynność tarczycy w ciąży dotyczy do 3% kobiet spodziewających się dziecka.
Niedoczynność tarczycy w ciąży: objawy
Objawy niedoczynności tarczycy w ciąży są zasadniczo takie same, co objawy niedoczynności w pozostałych przypadkach. Niektóre z nich to objawy bardzo podobne do dolegliwości doświadczanych przez kobiety w przebiegu prawidłowej ciąży, przez co często nie jest ona na czas diagnozowana. Stąd najlepszym rozwiązaniem jest oznaczenie TSH na początku ciąży, niezależnie od samopoczucia i tego, czy zauważamy u siebie niepokojące symptomy.
Najczęstsze objawy niedoczynności tarczycy to:
- Zaburzenia koncentracji i uwagi;
- Wahania nastrojów, smutek, drażliwość;
- Zaburzona termoregulacja – ciągłe uczucie zimna (hormony tarczycy odpowiadają również za produkcję ciepła);
- Uczucie ciągłego zmęczenia, senność;
- Przyrost masy ciała (oczywiście obserwowany także w każdej ciąży fizjologicznej);
- Zaparcia;
- Spowolniona akcja serca i niskie ciśnienie tętnicze;
- Sucha skóra, w tym sucha skóra głowy (przesuszające się włosy).
Diagnostyka niedoczynności tarczycy
Rozpoznanie niedoczynności tarczycy opiera się na oznaczeniu poziomu TSH we krwi. Aktualnie zaleca się, aby każda kobieta oznaczyła poziom hormonu tyreotropowego na początku ciąży. W szczególności jest to zalecane kobietom obarczonym czynnikom ryzyka: tym z rozpoznanymi w przeszłości chorobami tarczycy, z powiększoną tarczycą (tzw. wole), guzkami na tarczycy oraz obarczonym innymi chorobami autoimmunologicznymi (np. z rozpoznaną cukrzycą). Za szczególnie narażone na niedoczynność tarczycy w ciąży uważa się także kobiety, w których rodzinie występowały choroby tarczycy oraz Pacjentki leczące się przed ciążą z powodu niepłodności i/lub z historią przedwczesnych porodów/poronień.
Jeżeli poziom TSH we krwi okaże się za wysoki, zleca się oznaczenie poziomu wolnej tyroksyny (FT4) we krwi. Jeśli jej poziom będzie za niski, to jest to podstawa do diagnozy jawnej niedoczynności tarczycy. W sytuacji, gdy poziom TSH jest za wysoki, a poziom FT4 pozostaje w normie, diagnozowana jest subkliniczna (utajona) niedoczynność tarczycy w ciąży.
Przyczyny niedoczynności tarczycy mogą być różne; może ona wynikać z predyspozycji genetycznych, lecz dość często jest konsekwencją choroby Hashimoto, czyli przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Jest to choroba wymagająca kompleksowego leczenia, stąd – po rozpoznaniu u kobiety niedoczynności tarczycy w ciąży – lekarz zleca zazwyczaj USG tarczycy, które pozwala na ustalenie przyczyny niedoboru hormonów.
Jak leczy się niedoczynność tarczycy w ciąży?
Podstawową formą leczenia niedoczynności tarczycy jest farmakoterapia – codzienne doustne przyjmowanie lewotyroksyny, substancji kompensującej organizmowi niedobory hormonów tarczycowych. Leczeniem niedoczynności tarczycy zajmuje się endokrynolog: to do niego należy się niezwłocznie zgłosić, jeżeli obserwujesz u siebie objawy niedoczynności tarczycy w ciąży lub gdy wyniki badań krwi wskazują na podwyższony poziom TSH. Szybkie rozpoczęcie farmakoterapii i wyrównanie czynności tarczycy jest ważne dla prawidłowego rozwoju płodu, bowiem przez całą ciążę organizm dziecka czerpie z hormonów tarczycy matki, a w pierwszych 10-12 tygodniach ciąży, zarodek/płód nie produkuje żadnych własnych hormonów tarczycowych. Wdrożenie leczenia lewotyroksyną, przy jednoczesnym regularnym monitorowaniu poziomu TSH we krwi, pozwala na zaspokojenie potrzeb zarówno matki, jak i dziecka, doprowadzając ciążę do szczęśliwego rozwiązania.
Kobiety, które leczą się z powodu niedoczynności tarczycy i planują dziecko, powinny skonsultować swoje plany zajścia w ciążę z endokrynologiem prowadzącym i wspólnie z lekarzem dopasować bezpieczny termin zajścia w ciążę, z uwzględnieniem aktualnego stanu zdrowia. Jeżeli zaś dowiedziałaś się, że jesteś w ciąży, a leczysz się z powodu niedoczynności tarczycy i przyjmujesz leki, jak najszybciej skonsultuj się z endokrynologiem. Nawet u zdrowych kobiet ciężarnych poziom TSH spada, w związku z czym w okresie ciąży powinnaś przyjmować większe dawki lewotyroksyny. Konkretne dawkowanie zaleci Ci lekarz prowadzący.
Po porodzie najprawdopodobniej dalej będziesz musiała przyjmować leki i pozostawać pod opieką lekarza endokrynologa z powodu niedoczynności tarczycy. Nie ma jednak powodów do obaw – współcześnie stosowane leki pozwalają na szybkie wyrównanie czynności tarczycy i zminimalizowanie wpływu zaburzeń endokrynologicznych na jakość życia.