Rodzaje osobowości narcystycznej – jak je rozpoznać?
Narcyzm to określenie opisujące osoby cierpiące na narcystyczne zaburzenie osobowości, charakteryzujące się poczuciem wyższości i wyjątkowości oraz silną potrzebą uznania. Wyróżnia się dwa typy narcyzmu: narcyzm wielkościowy i wrażliwy, które mają między sobą pewne podobieństwa i różnice. Jak odróżnić od siebie rodzaje osobowości narcystycznej? Jak rozpoznać narcyza wielkościowego, a czym wyróżnia się narcyz wrażliwy? Gdzie szukać pomocy?
Jak rozpoznać narcyza? Cechy osobowości narcystycznej
„Narcyz” to osoba, która skupia się głównie na sobie. Ma silne poczucie własnej wyjątkowości. Nie interesują ją inne osoby, nie zwraca uwagi na ich uczucia oraz potrzeby. Inne osoby służą jej jedynie do tego, by pokazać się w lepszym świetle lub wykorzystać je do własnych celów. Osoby narcystyczne szukają uznania wśród innych osób, uważają, że należy im się więcej i że zostały stworzone do większych celów.
Warto jednak podkreślić, że narcyzm kształtuje się pod wpływem czynników, na które osoba nim dotknięta nie do końca ma wpływ. Więcej napisaliśmy o tym tutaj: Czym jest narcyzm?
Charakterystyczne, centralne cechy osobowości narcystycznej to:
- skoncentrowanie się wyłącznie na sobie,
- brak empatii lub trudności z jej odczuwaniem,
- potrzeba podziwu ze strony innych osób,
- przekonanie o własnej unikatowości,
- poczucie posiadania specjalnych uprawnień,
- brak zdolności do samokrytyki i jednocześnie duża wrażliwość na krytykę ze strony innych osób,
- wahania samooceny,
- tendencja do poniżania innych osób,
- wyniosła postawa,
- manipulowanie innymi osobami w celu osiągnięcia postawionych sobie celów,
- zazdrość w stosunku do innych osób,
- uczucie pustki.
Przykłady zachowań narcystycznych
Rozpoznanie narcyza na początkowych etapach znajomości bywa bardzo trudne, głównie dlatego, że są oni niezwykle charyzmatyczni i czarujący.
Po jakich zachowaniach i jak rozpoznać narcyza?
- będzie traktował inne osoby w sposób instrumentalny – nie zważa on na uczucia innych osób, wykorzystuje je głównie do własnych celów,
- ignoruje potrzeby innych osób, skupia się w zdecydowanej większości na własnych,
- krytykuje inne osoby, może je poniżać po to, by pokazać siebie w jak najlepszym świetle,
- wielokrotnie przedstawia siebie jako osobę lepszą od innych,
- na krytykę narcyz może reagować atakiem słownym, wycofaniem się,
- bywają przesadnie pewni siebie, mogą sprawiać wrażenie aroganckich.
Jakie są rodzaje osobowości narcystycznej?
Osobowość narcystyczna może charakteryzować się odmiennymi cechami w zależności od konkretnego podtypu. Wyróżnia się dwa typy osobowości narcystycznej:
Narcyzm wielkościowy
Narcyz wielkościowy ma wysokie poczucie własnej wartości, uważa się za osobę wyjątkową, będącą ponad innymi oraz ponad normami społecznymi. Cechuje go silne poczucie pewności siebie, arogancja, chłód emocjonalny. Jednocześnie narcyz wielkościowy może starać się przypodobać innym osobom po to, by wykorzystać je do swoich celów. Taka osoba ma niski poziom empatii, nie interesują ją emocje innych osób i sama ma trudności z odczuwaniem emocji. Narcyzi wielkościowi są ekstrawertykami, poszukują aprobaty i uznania wśród innych osób.
Narcyzm wrażliwy
Narcyz wrażliwy również dąży do uznania innych osób, ale jego motywacją jest chęć poczucia się lepiej. Osobowość narcystyczna typu wrażliwego cechuje się obniżonym poczuciem własnej wartości, tendencją do nadmiernego lęku i objawów depresyjnych. Narcyz wrażliwy w porównaniu do wielkościowego odczuwa więcej silnych i negatywnych emocji, więcej się martwi i jest negatywnie nastawiony do innych. Czasami określany jest on mianem introwertyka, ponieważ nie lubi przebywać w centrum uwagi. Cechy narcyza wrażliwego to również wysoka wrażliwość na krytykę oraz duża skłonność do porównywania się do innych osób, co negatywnie wpływa na jego poczucie własnej wartości. By narcyz wrażliwy mógł poczuć się lepiej, potrzebuje uznania i komplementów ze strony innych.
Narcyzm a inne zaburzenia osobowości
Osobowość narcystyczna może współwystępować z innymi zaburzeniami osobowości i dzieje się to stosunkowo często. Narcyzm współwystępuje z m.in.:
- osobowością histrioniczną,
- osobowością antyspołeczną,
- osobowością borderline,
- osobowością paranoiczną,
- osobowością unikającą,
- osobowością schizotypową.
Ponadto osoby narcystyczne są częściej narażone na stany lękowe, depresję, nadużywanie substancji psychoaktywnych. U młodzieży z osobowością narcystyczną wzrasta natomiast ryzyko zaburzeń odżywiania się i zaburzeń adaptacyjnych.
Leczenie narcyzmu
Leczenie narcystycznego zaburzenia osobowości jest procesem długotrwałym i skomplikowanym. Szczególne wyzwanie stanowi psychoterapia narcyza wielkościowego, ponieważ osoby z tym typem narcyzmu rzadko samodzielnie zgłaszają się po pomoc – uważając, że jej nie potrzebują. Psychoterapia narcyza wrażliwego również musi być jednak jego własną decyzją. Niska motywacja do zmiany może znacząco i negatywnie wpływać na skuteczność terapii.
Pomoc dla bliskich osób – jak radzić sobie z zachowaniami narcyza?
Narcyzm wiąże się z wieloma negatywnymi konsekwencjami również dla bliskich osób, które mają kontakt z narcyzem. Jeżeli jesteś partnerem(-ką), przyjacielem, dzieckiem lub rodzeństwem osoby z cechami narcystycznymi i doświadczasz tego negatywnych skutków, chcesz udzielić wsparcia bliskiej osobie i przede wszystkim zadbać o siebie – bardzo ciepło zapraszamy Cię do udziału w warsztatach psychoedukacyjnych dla ofiar narcystycznej przemocy.