Co to jest nerwica?
1. Co to jest nerwica?
Nerwica to psychogenne zaburzenia głównie sfery emocjonalnej, charakteryzuje się dużą różnorodnością objawów, jednak bez objawów psychotycznych (zachowana zostaje zdolność realnej oceny rzeczywistości). Czynnikiem wywołującym jest uraz psychiczny, szczególnie trudne sytuacje życiowe lub silny konflikt wewnątrzpsychiczny, powodujący przeciążenie emocjonalne.
W ujęciu psychodynamicznym nerwica jest sposobem radzenia sobie z trudną sytuacją za pomocą mechanizmów obronnych. Jest wyrazem konfliktu psychicznego, mającego swoje korzenie w historii dzieciństwa podmiotu i tworzą kompromis między pragnieniem a obronną. Konflikt między id, ego a superego są doświadczane jako cierpienie psychiczne i rodzą lęk. Lęk przeżywany w wyniku występowania sprzecznych impulsów albo sprzecznych motywów działania, zwłaszcza wtedy, kiedy są one nie uświadamiane, Freud nazywał lękiem neurotycznym. Nieświadome są najczęściej wydarzenia i doświadczenia życiowe, którym towarzyszyły bardzo silne negatywne uczucia oraz treści wzbudzające silny lęk występujący w sytuacjach konfliktu psychicznego. Konflikty wewnętrzne to uświadomione i nieuświadomione, sprowadzają się najczęściej do zderzenia dążeń jednostki z możliwościami ich realizacji, są to sprzeczności między obowiązkami a potrzebami, a także pragnieniami a normami etycznymi: „chcę, ale nie mogę”, „chcę, ale mi nie pozwalają”, „chcę, ale nie powinienem”. Jedynym skutecznym sposobem na ustąpienie cierpienia jest rozwiązanie konfliktu psychicznego. Lęk może zostać zredukowany poprzez specjalne strategie, czyli przez mechanizmy obronne. Działają one w sposób automatyczny i nieuświadamiany, a ich celem jest modyfikacja treści będących źródłem cierpienia. Wyparcie uważa się za kluczowy mechanizm decydujący o powstawaniu symptomów i przyczyniający się do powstania nerwicy. Zakres terminu nerwica uległ z czasem zmianom. Obecnie istnieje tendencja do rezerwowania go dla obrazów klinicznych obejmujących nerwicę obsesyjną i nerwicę lękową.
2. Współczesny obraz kliniczny nerwic
Nerwice są zaburzeniami, na powstanie których składa się działanie czynników biologicznych, społeczno-kulturowych, psychologicznych. Do najistotniejszych sytuacji które wyzwalają objawy i dolegliwości, zalicza się wymagania otoczenia, obciążenia życiowe i trudności w rozwiązywaniu konfliktów wewnętrznych przewyższających możliwości przystosowawcze jednostki. Możliwości te z kolei, zależą od wielu czynników, z których najważniejszymi są cechy jednak osobowości przedchorobowej.
Same czynniki genetyczne nie decydują o powstaniu nerwicy, dopiero we współdziałaniu z czynnikami fizycznymi, psychospołecznymi i kulturowymi przyczyniają się do ich genezy. Istotne są cechu osobowości, temperamentu, labilność układu nerwowego. U tych osób, u których we wczesnym dzieciństwie stwierdza się działanie licznych czynników patogennych, szczególnie rodzinnych, można się spodziewać, że na skutek uczenia się społecznego i procesów warunkowania, będą się kształtować nieprawidłowe cechy osobowości i postawy: bierność, zależność od innych, uległość, niepewność, wrażliwość, zmienność, egocentryzm, płytkość uczuciowa, sztywność, agresywność, dominacja. Cechy te same w sobie nie tworzą patologii, jednak tworząc określone konfiguracje, zwiększają prawdopodobieństwo występowania różnorodnych konfliktów.
Pacjentów nerwicowych opisuje się więc jako osoby charakteryzujące się podwyższonym poziomem niepokoju, niskim progiem frustracji, zawyżonymi aspiracjami, skupieniem na sobie, mających poczucie niższej wartości, inności i krzywdy oraz żalu do innych, mających niechęć do samoanalizy, przejawiających nadmierny opór przeciwko postrzeganiu siebie oczyma innych, cechujących się dążeniem do uzyskania uczuć pozytywnych i pomocy od innych bez zauważania ich potrzeb, trudnościami w nawiązywaniu stosunków partnerskich i porozumiewaniu się. Podwyższony poziom lęku sprzyja nastawieniu się i oczekiwaniu na niebezpieczeństwo oraz ogranicza wybór właściwych strategii postępowania.
Łatwość występowania stanów zawodu i frustracji u tych osób wiąże się często z przewagą uczuć gniewu i złości oraz z zachowaniami agresywnymi.
3. Czynniki wyzwalające zaburzenia nerwicowe
Zaburzenia nerwicowe są wyzwalane prze urazy psychiczne oraz wydarzenia życiowe na przykład: strata kogoś bliskiego, niepowodzenia przy osiąganiu celu, powstanie zagrożenia dla zdrowia i obowiązków, zdolności do wywiązania się z obowiązków, znaczenie braku znaczących sprawności – umiejętności – możliwości, przewidywanie, że człowiek nie będzie mógł sobie z czymś poradzić (wtedy reaguje nasilonym lękiem i obniżonym nastrojem). Jeśli człowiek widzi konsekwencje jako nieodwracalne w skutkach i niezasłużone czyli jako karę, reaguje wówczas buntem, gniewem, żalem, rezygnacją. Postawa rezygnacji jest jednym z czynników utrwalających zaburzenia. Innym ważnym czynnikiem jest postawa bierności, związana na ogół z tym, że choroba reakcje unikania mogą niekiedy zmniejszyć cierpienia pacjenta, dostarcza pewnej ulgi a nawet korzyści, bo stanowi pewne rozwiązanie trudnej sytuacji. Odgrywanie zaś roli chorego może dostarczyć pewnych satysfakcji, stąd zaburzenia nerwicowe mogą podtrzymywać istnienie objawów oraz zachowań nerwicowych i utrwalać je na zasadzie błędnego koła. Warto też podkreślić znaczenie występowania lęku w zaburzeniach nerwicowych. Lęk może występować w różnych postaciach: w postaci przewlekłego czy okresowo nasilającego się i falującego stanu, w czasie którego osoba odczuwa niepokój, bezradność, zdenerwowanie, rozdrażnienie, napięcie, i gdy występują trudności koncentracji uwagi, napięcie mięśni, zaburzenia snu; w postaci napadów lęku panicznego, charakteryzującego się nieoczekiwanymi, nawracającymi napadami paniki, którym towarzyszy obawa o przebieg napadu i jego skutki (utrata kontroli, zawał serca, choroba psychiczna oraz ciągły niepokój przed dalszymi napadami); w postaci fobii: silnego, nieproporcjonalnego do rzeczywistego zagrożenia, reagowania strachem na określone sytuacje.