Osobowość dyssocjalna a psychopatia
Osobowość antyspołeczna, osobowość dyssocjalna, psychopatia, socjopatia – to pojęcia, które zarówno w mowie potocznej, jak i w wielu artykułach dostępnych w internecie, stosowane są wymiennie. Ich znaczenie nie jest jednak w pełni zbieżne. Wokół terminów tych narosło sporo niejasności, a słowa socjopata czy psychopata używane są nierzadko jako wyzwiska czy złośliwości. W artykule staramy się obalić krzywdzące mity i omawiamy znaczenie wspomnianych wyżej pojęć, a także wyjaśniamy, czym się różni osobowość dyssocjalna i psychopatia.
Osobowość dyssocjalna, antyspołeczne zaburzenie osobowości, psychopatia: definicje
Osobowość dyssocjalna to jedno z zaburzeń osobowości opisane w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Zaburzenie to charakteryzuje się przede wszystkim ignorowaniem norm społecznych i bezwzględnym nieliczeniem się z uczuciami innych. Określane bywa także jako: osobowość amoralna, antysocjalna, psychopatyczna lub socjopatyczna.
Z kolei klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-IV podobny typ zaburzeń osobowości nazywa antyspołecznym zaburzeniem osobowości lub osobowością antyspołeczną. Zarówno osobowość dyssocjalna, jak i antyspołeczne zaburzenie osobowości (które można właściwie traktować jako synonimy) ma swoje podtypy: socjopatię oraz psychopatię. Większość ludzi z klinicznymi cechami psychopatii należy do grona osób cierpiących na dyssocjalne (antyspołeczne) zaburzenia osobowości, ale zaledwie około 30% osób z dyssocjalnym zaburzeniem osobowości spełnia jednocześnie kryteria diagnostyczne typowe dla psychopatii.
Osobowość dyssocjalna a psychopatia: podobieństwa
Jakie są więc podobieństwa, a jakie różnice pomiędzy psychopatią a osobowością dyssocjalną? Zacznijmy od tych pierwszych.
Wśród cech, które niewątpliwie uznać można za wspólne dla dyssocjalnego zaburzenia osobowości oraz psychopatii wymienić należy między innymi:
• zasadniczy deficyt empatii (nieliczenie się z uczuciami innych osób),
• niezdolność do budowania głębokich, znaczących związków emocjonalnych – przy jednoczesnej łatwości w nawiązywaniu kontaktów i powierzchownych relacji,
• ostentacyjne lekceważenie norm, reguł i zobowiązań społecznych,
• brak poczucia odpowiedzialności (za swoje słowa, czyny, decyzje itd.),
• niska tolerancja frustracji oraz niski próg wyzwalania agresji,
• nadmierna drażliwość,
• brak skrupułów,
• nieumiejętność uczenia się na błędach, wyciągania wniosków z przeszłych doświadczeń, korygowania dezadaptacyjnych zachowań,
• niezdolność do przeżywania poczucia winy,
• duża łatwość w racjonalizowaniu własnych negatywnych zachowań (kłamstw, manipulacji, zdrad, przemocy itd.), przy jednoczesnej skłonności do obwiniania innych.
Osobowość dyssocjalna a psychopatia: różnice
Przyjrzyjmy się zatem różnicom pomiędzy dyssocjalnym zaburzeniem osobowości a psychopatią. Po pierwsze uważa się, że psychopatia to zjawisko znacznie poważniejsze: zarówno w aspekcie przejawianych objawów, jak i w kontekście trudności związanych z leczeniem.
Psychopaci w porównaniu z Pacjentami ze zdiagnozowaną osobowością dyssocjalną (innego typu) są przeważnie:
• w większym stopniu skłonni do okrucieństwa, bezwzględności;
• postrzegani jako bardziej „zimni” i wyrachowani;
• mniej zdolni do zbudowania bliskiej, autentycznej relacji emocjonalnej z drugim człowiekiem;
• skłonni do interakcji z innymi opartymi na władzy lub sadomasochistycznej zależności;
• mniej chaotyczni i impulsywni – cechuje ich przemyślane działanie;
• pozbawieni poczucia wstydu.
Inną istotną różnicą jest to, że osobowości dyssocjalnej samej w sobie nierzadko towarzyszą zaburzenia nastroju i/lub zaburzenia lękowe (często to właśnie one skłaniają Pacjenta do udania się na terapię). W psychopatii zaburzenia tego rodzaju (tj. lęk, depresja itp.) są praktycznie nieobecne lub występują niezwykle rzadko. W przypadku psychopatii – w odróżnieniu od innych przykładów dyssocjalnego zaburzenia osobowości – wskazuje się również na większą rolę predyspozycji biologicznych. Niektóre badania sugerują nawet, że psychopatia jest wrodzona oraz dziedziczna. Zwraca się również uwagę na pewne odmienności w funkcjonowaniu mózgów osób ze zdiagnozowaną psychopatią, w tym między innymi na deficyty strukturalne w obszarze kory wyspy i ciała migdałowatego, a także na odmienny sposób przetwarzania informacji.
Osobowość dyssocjalna a psychopatia: podsumowanie. Czy zaburzenia te można leczyć?
Podsumowując – choć psychopatia „włącza się” do podtypów zaburzenia, jakim jest osobowość dyssocjalna i wiele je łączy, istnieją również między nimi istotne różnice. Dotyczą one także możliwości oraz prognoz dotyczących leczenia każdego z nich. Dyssocjalne (antyspołeczne) zaburzenia osobowości uważa się za jedne z najbardziej opornych na leczenie, przy czym wskazuje się jednocześnie, że im wyższe natężenie cech psychopatycznych, tym mniejsza szansa na skuteczną interwencję psychoterapeutyczną. Metody, jakie są najczęściej stosowane w leczeniu dyssocjalnych zaburzeń osobowości opierają się przede wszystkim na modelu poznawczo-behawioralnym (np. dialektyczna terapia behawioralna, czy terapia zorientowana na schematy).
W klinice PsychoMedic oferujemy zarówno profesjonalną diagnozę zaburzeń osobowości (realizowaną między innymi przy użyciu Minnesockiego Wielowymiarowego Inwentarza Osobowości MMPI-2), jak i kompleksową terapię zaburzeń osobowości. Aby umówić się na konsultację (stacjonarnie lub online) – wystarczy zadzwonić pod numer: 799 399 499 lub zarezerwować termin korzystając z fioletowej wyszukiwarki Specjalistów na naszej stronie internetowej. Zapraszamy do kontaktu!