Czy to jeszcze smutek, czy to już depresja?
Osób, które cierpią z powodu chronicznego obniżenia nastroju, zdecydowanie przybywa. Wpływ ma na to nie tylko coraz szybsze tempo życia, ale i to, co dzieje się na świecie w ostatnich latach – pandemia koronawirusa, wybuch wojny w Ukrainie i kryzys ekonomiczno-gospodarczy związany z obydwoma tymi wydarzeniami. Kiedy smutek staje się stanem przewlekłym, najczęściej w końcu zadajemy sobie pytanie: czy to już depresja?
Jeżeli znalazłeś_aś się na tej stronie, bo nie wiesz, po czym poznać początek depresji, zastanawiasz się, czy i do kogo zgłosić się po pomoc – spróbuj odpowiedzieć sobie na poniższe pytania. Pod każdym z pytań znajdziesz informacje, co zrobić w zależności od tego, czy odpowiedziałeś_aś „tak”, czy też „nie”.
Kiedy zauważyłeś_aś pogorszenie się stanu psychicznego?
Oficjalne klasyfikacje zaburzeń psychicznych – ICD-11 czy DSM-5 – wskazują, że epizod depresyjny można zdiagnozować, jeżeli co najmniej 3 z niżej wymienionych symptomów utrzymują się powyżej 2 tygodni. Jeżeli spełniasz te „kryteria”, zatroszcz się o siebie i umów się na konsultację psychiatryczną.
Objawy depresji:
- Obniżony nastrój, przez większą część dnia niemal codziennie;
- Utrata zainteresowań i zdolności odczuwania radości;
- Zmniejszenie energii, ciągłe zmęczenie;
- Osłabienie koncentracji i uwagi;
- Niska samoocena i mała wiara w siebie;
- Poczucie winy i bezwartościowości;
- Pesymistyczne myśli odnośnie siebie i przyszłości;
- Myśli samobójcze i/lub uporczywe myśli o śmierci;
- Zaburzenia snu – wybudzanie się przedwcześnie, trudności z zasypianiem lub zwiększona potrzeba snu;
- Zaburzenia apetytu.
Niektórzy zauważają u siebie tylko 1 lub 2 z powyższych objawów, i/lub doświadczają tych objawów w niewielkim nasileniu. Jeśli tak jest w Twoim przypadku, poczytaj o depresji atypowej, która objawia się w nieco inny sposób, niż typowy epizod depresyjny. Może być również tak, że nie uświadamiasz sobie wszystkich swoich dolegliwości – dlatego i tak warto porozmawiać z lekarzem psychiatrą.
Są też osoby, u których smutek i inne symptomy typowe dla depresji występują w niewielkim nasileniu, ale utrzymują się już od bardzo dawna. W sytuacji, w której pogorszenie stanu psychicznego utrzymuje się już od 2 lat lub dłużej, najczęściej diagnozuje się dystymię. To trudność natury psychicznej, którą wielu Pacjentów bagatelizuje lub zrzuca na przykład na karb stresu. Dystymię określa się czasem (nie do końca słusznie) jako „lżejszą postać depresji”. W rzeczywistości również jest ona źródłem cierpienia i również może być skutecznie leczona.
Jeżeli pogorszenie stanu psychicznego utrzymuje się krócej, niż 2 tygodnie, bacznie się obserwuj. Źródłem Twoich dolegliwości może być początek depresji, ale i np. przemęczenie czy stresujący okres w pracy. Przez najbliższy czas postaraj się dać sobie maksimum troski: w miarę możliwości zaplanuj odpoczynek, aktywności, które sprawiają Ci przyjemność, rozmowy z bliskimi sobie osobami. Gdy to nie pomoże, zgłoś się do lekarza.
Co działo się ostatnio w Twoim życiu?
Wyżej opisane symptomy depresji często obserwuje się również u osób, które przechodzą aktualnie przez duże zmiany w swoim życiu. Mogą być to zmiany z definicji pozytywne – takie, jak na przykład narodziny dziecka – jak i doświadczenia należące do najtrudniejszych w życiu człowieka: m.in. otrzymanie diagnozy poważnej choroby, śmierć bliskiej osoby, mobbing lub zwolnienie z pracy. Wówczas mogą się pojawić objawy podobne do objawów depresyjnych, choć najczęściej mają mniejsze nasilenie. Często występują w parze z drażliwością i trudnością w regulacji emocji.
Problemy psychiczne, które stanowią reakcję na stresujące wydarzenia, to zaburzenia adaptacyjne. Nie traktuje się ich jako początek depresji, a jako zrozumiałe trudności w przystosowaniu się do dużej życiowej zmiany. Nie zmienia to jednak faktu, że zaburzenia adaptacyjne mogą być źródłem dużego cierpienia. Jeśli czujesz, że nie radzisz sobie z tym, co ostatnio Ci się przydarzyło, zgłoś się na konsultację psychologiczną. Doświadczony psycholog-psychoterapeuta pomoże Ci nauczyć się dbania o siebie, odnaleźć się w nowej roli, zaplanować, co dalej. Jeżeli pomoc psychologiczna nie będzie wystarczająca, specjalista będzie w stanie wychwycić u Ciebie pierwsze oznaki depresji (w którą mogą przekształcić się zaburzenia adaptacyjne) i na czas skierować Cię do psychiatry. Im szybciej rozpoczniesz w takim przypadku farmakoterapię, tym szybciej wrócisz do siebie.
Żałoba a początek depresji
Dolegliwości łudząco podobne do objawów depresji, występujące w dużym nasileniu i utrzymujące się przez ponad kilka tygodni, często występują w przebiegu żałoby. Jeśli pojawiają się po śmierci bliskiej osoby, nie traktuje ich się jako początek depresji – nawet, jeżeli objawy są bardzo dokuczliwe. Doświadczenie cierpienia psychicznego jest nieuniknione, gdy tracimy kogoś, kogo kochaliśmy, i paradoksalnie niezbędne, aby ostatecznie uporać się z tą stratą.
Kiedy zaczyna się depresja? Zaniepokoić powinna sytuacja, w której zły stan psychiczny utrzymuje się przez wiele miesięcy, a żałoba „utknęła” na swoim początkowym etapie, pełnym żalu i bólu. Wówczas wskazana jest pomoc psychologiczna lub psychoterapia, nakierowana na przejście żałoby do końca i osiągnięcie akceptacji tego, co się wydarzyło. W razie konieczności, psycholog-psychoterapeuta skieruje Cię także do psychiatry.
Jak oceniasz swój stan zdrowia fizycznego?
Objawy depresyjne mogą się pojawić również jako uboczny skutek stosowania niektórych leków i antykoncepcji hormonalnej. Jeśli w ostatnich tygodniach rozpocząłeś_aś przyjmowanie nowego leku lub suplementu diety, a teraz obserwujesz u siebie pogorszenie się stanu psychicznego, zdecydowanie warto skonsultować to z lekarzem, który zlecił Ci farmakoterapię. Każdy lekarz ma podstawową wiedzę z psychiatrii i wie, jak odróżnić smutek od depresji. W razie konieczności pokieruje Cię dalej.
Na depresję są szczególnie narażone osoby ze schorzeniami, które wiążą się z przewlekłym bólem fizycznym (chodzi m.in. o nowotwory, choroby zwyrodnieniowe, fibromialgię, endometriozę). W takich przypadkach, obok leków psychiatrycznych i wsparcia psychologicznego, niezbędnym elementem leczenia depresji będzie również leczenie bólu: tak, aby sprowadzić go do jak najniższego poziomu.
Musisz też wiedzieć, że pierwszymi oznakami depresji są często dolegliwości czysto fizyczne, które jednak nie znajdują wyjaśnienia w wynikach badań. Pacjenci z depresją to często osoby, które tłumią swoje emocje, a te „szukają ujścia” i dają o sobie znać między innymi poprzez bóle głowy, kręgosłupa czy zanik miesiączki.
Objawy fizyczne, które szczególnie często obserwuje się w depresji (określa się je jako „zespół somatyczny” w depresji) to:
- Spadek masy ciała, co najmniej o 5%;
- Spowolnienie psychoruchowe (spowolnienie w trakcie wykonywania codziennych czynności, tracenie wątku w trakcie rozmowy, „zastyganie”, „zawieszanie się”) lub przyśpieszenie psychoruchowe (gdy nie jesteś w stanie usiedzieć w miejscu, jesteś rozdygotany_a);
- Utrata/znaczy spadek popędu seksualnego – libido;
- Szczególnie złe samopoczucie w godzinach porannych;
- Niezdolność do odczuwania radości i zainteresowania tym, co wcześniej sprawiało przyjemność (anhedonia).
Jeśli jakakolwiek z wyżej opisanych dolegliwości dokucza Ci już od kilku tygodni, a lekarze innych specjalizacji nie są w stanie stwierdzić, co jest tego przyczyną, warto zgłosić się do psychiatry.