Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Czym jest zaburzenie, na które cierpi do 3 proc. populacji?

Szacuje się, że zaburzenie to dotyka obecnie do 3 proc. populacji. Charakteryzuje się ono problemami w nawiązywaniu kontaktów (w tym także kontaktu wzrokowego z innymi osobami), deficytami w komunikacji, opóźnieniem rozwoju mowy, osłabieniu reakcji na bodźce dźwiękowe (na przykład wołanie po imieniu), a czasem także nadwrażliwością na bodźce takie jak dźwięk, dotyk czy światło oraz uporczywymi, natrętnymi zachowaniami i skupianiem nadmiernej uwagi na jednym elemencie. Ponieważ objawy związane z autyzmem w zależności od konkretnego przypadku mogą mieć bardzo zróżnicowane nasilenie, fachowo określa się je ogólnie spektrum zaburzeń autystycznych (w skrócie ASD, czyli Autism Spectrum Disorder). 

Na całym świecie trwają obecnie intensywne badania nad wyjaśnieniem przyczyn powstawania zaburzenia, jakim jest autyzm. Te cały czas nie są bowiem do końca poznane. Wiadomo jednak, że za powstawanie autyzmu w pewnej części odpowiedzialne mogą być geny. Liczne badania udowodniły bowiem, że w momencie, gdy zaburzenie to występuje u jednego dziecka, szansa na pojawienie się autyzmu u kolejnych dzieci w rodzinie wzrasta. Jedna z teorii mówi także o czynnikach środowiskowych, które mogłyby przyczyniać się do powstawania autyzmu – badaczy w tym kontekście interesuje szczególnie fakt, że zaburzenie to w przypadku bliźniąt jednojajowych bywa diagnozowane wyłącznie u jednego z dzieci. Na tym etapie nie wiadomo jednak, jakie czynniki miałyby być odpowiedzialne za wywoływanie schorzenia. Do innych przyczyn powstawania autyzmu zalicza się także komplikacje okołoporodowe, poważne infekcje (na przykład wrodzoną toksoplazmozę), zaburzenia układu nerwowego oraz układu trawiennego.

Co ciekawe, występowanie ASD wzrasta także z wiekiem rodziców, co tłumaczyć może fakt, że obecnie diagnozuje się je znacznie częściej niż chociażby w XX wieku. Specjaliści rosnącą liczbę osób diagnozowanych każdego roku na autyzm tłumaczą jednak także rozwojem narzędzi diagnostycznych dotyczących autyzmu. Obecnie ASD, do którego zalicza się także zespół Aspergera, mutyzm wybiórczy, dziecięce zaburzenia dezintegracyjne (zespół Hellera) oraz całościowe zaburzenia rozwojowe, coraz częściej diagnozuje się u dzieci w wieku niemowlęcym, a nawet u noworodków. W niektórych przypadkach schorzenie to rozwija się jednak dopiero z czasem, a jego objawy mogą być zauważalne dopiero w wieku kilku lat. Co istotne, badacze udowodnili także powiązania występowania autyzmu z innymi zaburzeniami, takimi jak padaczka i zespół stwardnienia guzowatego. Schorzenia w ramach ASD częściej dotykają chłopców, jednak to u dziewczynek obserwuje się ich nasilone objawy.

Autyzm obecnie coraz częściej diagnozowany jest także u osób dorosłych. Wczesna diagnoza zaburzeń jest jednak bardzo istotna w kontekście późniejszej terapii. Zaburzenia w ramach ASD nie są wyleczalne, jednak odpowiednio poprowadzona terapia może znacznie zniwelować związane z nimi objawy. Terapia obejmuje najczęściej regularną pracę ze specjalistami takimi jak psycholog, psychiatra, neurolog oraz logopeda. Nie istnieje jednak jeden uniwersalny rodzaj terapii, odpowiedni dla wszystkich osób z tego typu zaburzeniami. Każdy przypadek jest bardzo odmienny, dlatego też leczenie każdorazowo dobierane jest do potrzeb pacjenta. Szacuje się, że około 10-20 proc. osób z odpowiednio wcześnie zdiagnozowanym autyzmem i odpowiednio poprowadzoną terapią jest zdolnych do samodzielnego funkcjonowania w późniejszych latach życia. Zaniedbanie terapii może z kolei prowadzić nawet do ciężkiej niepełnosprawności w dorosłym życiu.

Co istotne w świetle informacji coraz częściej pojawiających się na internetowych serwisach oraz forach – autyzmu oraz innych zaburzeń wchodzących w skład ASD nie powodują szczepienia. Liczne niezależne badania prowadzone na całym świecie nie udowodniły związku przyczynowego pomiędzy szczepieniami a zaburzeniami ze spektrum ASD. Jedno z nich przeprowadzone zostało w Danii w latach 1999-2012. W badaniu uczestniczyło 665 461 dzieci (częściowo zaszczepionych, częściowo nie). U 6 517 z badanych dzieci zdiagnozowano wystąpienie autyzmu. Jak na podstawie próby dowiedli badacze, wystąpienie autyzmu w żadnym z przypadków nie miało związku z podanymi wcześniej szczepionkami. Podobne badania dotyczące ewentualnego związku szczepień z zaburzeniami ze spektrum ASD przeprowadzone zostały między innymi w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii oraz Polsce. Wynik każdego z badań nie pozostawia wątpliwości odnośnie braku związku szczepionek z powstawaniem autyzmu.