Wspieranie dzieci z lękiem – strategie i techniki psychologiczne dla rodziców
Każdy z nas, niezależnie od wieku, odczuwa czasem lęk. Emocja ta, choć nieprzyjemna, pełni w naszym życiu niezwykle ważną funkcję – chroni przed niebezpieczeństwem, ostrzega przed potencjalnym zagrożeniem, a niekiedy nawet pomaga w realizacji zadań i osiąganiu celów. Kiedy widzimy, że nasze dziecko się boi, często za wszelką cenę staramy się je przed tym uczuciem uchronić. Przeważnie nie jest to jednak najlepszy pomysł. Nawet gdybyśmy chcieli, nie jesteśmy w stanie całkowicie wyeliminować lęku z życia dziecka. Nie byłoby to zresztą dla niego korzystne. Rodzi się zatem pytanie: jak pomóc dziecku, które się boi? Co możemy zrobić, aby ułatwić mu zmierzenie się z tą trudną emocją?
W artykule podpowiadamy, jak pomóc dzieciom z lękami, których doświadczają w różnych sytuacjach. Wskazujemy też, w jaki sposób rodzic może mądrze wspierać swoją pociechę w procesie oswajania i radzenia sobie ze strachem.
Co warto wiedzieć o lęku u dzieci?
Lęk doświadczany przez dzieci i młodzież ma bardzo często charakter adaptacyjny. Dotyczy on różnych aspektów otaczającej rzeczywistości na różnych etapach rozwoju. Maluchy do ok. 3 roku życia odczuwają tzw. lęk separacyjny, czyli lęk przed dłuższą rozłąką z opiekunem (najczęściej matką). Między 2. a 4. rokiem życia dzieci często boją się ciemności, a także niektórych zwierząt. W kolejnych latach, wraz z rozwojem wyobraźni młody człowiek może zacząć bać się rzeczy, które realnie nie istnieją, na przykład potworów albo duchów. W okresie nastoletnim wśród typowych lęków wymienić można między innymi obawę przed brakiem akceptacji, odrzuceniem lub wręcz wykluczeniem z grupy rówieśniczej.
Odczuwanie lęku przez dzieci jest zjawiskiem jak najbardziej naturalnym i samo w sobie nie powinno budzić niepokoju rodziców. Lęk – tak jak każda inna emocja – ma charakter tymczasowy i służy określonym celom, np. zaalarmowaniu organizmu o potencjalnym niebezpieczeństwie lub przygotowaniu go do zmierzenia się z wyzwaniem. Dopóki lęk nie stanowi dominującego uczucia w życiu dziecka i nie wpływa negatywnie na jego codzienność – wystarczy mądre wsparcie rodzica lub opiekuna, by pomóc mu uporać się z tą niełatwą emocją. W sytuacji jednak, gdy lęk jest na tyle silny i częsty, że zaczyna utrudniać normalne funkcjonowanie, zdecydowanie należy poszukać profesjonalnej pomocy, najlepiej ze strony doświadczonego psychologa dziecięcego lub lekarza psychiatry dla dzieci i młodzieży.
Jak pomóc dziecku z lękiem? Poradnik dla rodziców
Jakie zatem są najlepsze sposoby na pomoc dziecku z lękiem? Przede wszystkim warto podkreślić, że obaw i niepokojów młodego człowieka nie powinno się wykorzystywać jako narzędzia do manipulacji. Straszenie go, że stanie się coś złego (na przykład ktoś go porwie), jeśli będzie niegrzeczny, to najgorsze co możemy zrobić – z dużym prawdopodobieństwem tylko wzmocni to lękowe postawy. Ważne również, aby nie bagatelizować ani nie umniejszać dziecięcych lęków! Powinniśmy pamiętać, że dla naszej pociechy są one jak najbardziej realne. Komentarze w stylu: „przecież nie ma się czego bać” wbrew pozorom wcale nie pomagają dziecku poradzić sobie z nieprzyjemną emocją. Wręcz przeciwnie – mogą one wzbudzić w nim poczucie nieadekwatności i brak zaufania do własnych odczuć.
Domowa pomoc dziecku z walką z lękiem może polegać między innymi na:
Wzmacnianiu poczucia wartości oraz sprawczości dziecka
Na przykład poprzez aktywne słuchanie oraz akceptowanie jego emocji, empatyczne reagowanie na jego potrzeby, docenianie sukcesów i wkładanego wysiłku, a także uwzględnianie jego zdania w podejmowanych decyzjach.
Czytaniu terapeutycznych bajek
Istnieje wiele książek, które oswajają dziecko z poczuciem lęku. Identyfikując się z bohaterem, który także próbuje poradzić sobie ze strachem, młody człowiek nabywa nowe wzorce myślenia i strategie reagowania na trudne doświadczenia. Przeczytaną bajkę warto zawsze omówić.
Nauce relaksacji
Rodzic może ćwiczyć ze swoją pociechą proste techniki relaksacyjne, polegające na przykład na spokojnym oddychaniu, wyobrażaniu sobie przyjemnych rzeczy (takich jak leżenie na plaży, bawienie się z ulubionym zwierzakiem itp.), czy powtarzaniu sobie: „jestem bezpieczny”, „dam radę” itp. Nauka radzenia sobie ze stresem i samoregulacji emocjonalnej to jeden z najlepszych życiowych prezentów, jakie możemy dać swojemu dziecku.
Zabawach
Polegających na odgrywaniu w bezpiecznych warunkach sytuacji i scenek kojarzących się z lękiem – oraz wspólnym radzeniu sobie z nimi. W zabawy te może też zostać zaangażowany np. wybrany miś albo lalka, które będą pełnić rolę towarzysza dodającego otuchy w trudnych chwilach.
Stwarzaniu przestrzeni na otwarte mówienie o lęku i mierzenie się z nim
Ważne, aby dawać dziecku możliwość mówienia o tym, czego się boi i uczyć go rozpoznawania u siebie oznak lęku. Dobrym pomysłem może być również wypracowanie zdolności oceniania intensywności strachu (np. w skali od 1 do 10) i omówienie strategii radzenia sobie w różnych sytuacjach. Warto zachęcać dziecko do odważnego konfrontowania się z lękiem, ale też do proszenia o wsparcie, kiedy tylko tego potrzebuje.
Zaburzenia lękowe – gdzie szukać pomocy?
Zdarza się, że lęk doświadczany przez młodego człowieka zaczyna wykraczać poza standardowy, typowy dla danego wieku sposób reagowania na otoczenie i życiowe okoliczności. Dzieje się tak między innymi w sytuacji, gdy lęk jest nieproporcjonalnie duży w stosunku do bodźca, utrzymuje się przez długi czas i odbija się negatywnie na całym codziennym funkcjonowaniu dziecka. Może przy tym wywoływać objawy psychosomatyczne, takie jak zawroty głowy, uczucie duszności, nadmierne pocenie się, trudności ze snem, i inne. Mamy wówczas do czynienia z zaburzeniami lękowymi. Na przestrzeni ostatnich lat coraz częściej słyszy się o takich problemach jak ataki paniki, czy różnego rodzaju fobie u dzieci. Jak pomóc najmłodszym, którzy doświadczają tego typu trudności? Najlepszym rozwiązaniem będzie sięgnięcie po profesjonalną pomoc.
W PsychoMedic już od wielu lat udzielamy kompleksowego wsparcia w leczeniu wszelkiego rodzaju zaburzeń lękowych u dzieci i młodzieży. Aby umówić się na wizytę do jednego z naszych specjalistów (psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty dziecięcego), wystarczy zadzwonić pod numer telefonu: 799 399 499. Zapraszamy do kontaktu!