ADHD u dzieci – objawy, diagnoza, leczenie

Nadpobudliwość u dzieci to dość powszechny problem. Szczególnie w ostatnim czasie wielu rodziców zauważa u swoich pociech takie objawy, jak trudności z koncentracją, impulsywność czy tzw. “nadmiar energii”, a fachowo – nadpobudliwość ruchowa. Dzieci szczególnie mocno odczuły bowiem pandemię i w przypadku wielu z nich poważnie odbiła się ona na zdrowiu psychicznym. Warto jednak pamiętać, że żadnego z utrzymujących się problemów nie należy z góry traktować jako przejaw zmęczenia dziecka, “bycia niegrzecznym” albo mało inteligentnym. Za wyżej wymienionymi symptomami, w przypadku nawet 10% młodych ludzi, może stać tzw. nadpobudliwość psychoruchowa dzieci (fachowo określana również jako zespół hiperkinetyczny), a szerzej znana jako ADHD. Pierwsze objawy u dzieci pojawiają się najczęściej we wczesnym wieku szkolnym, choć coraz częściej obserwuje się nawet nadpobudliwość u niemowląt, która dopiero później przeradza się w “pełnoobjawowe” ADHD. Diagnoza u dzieci jest pierwszym krokiem do skutecznego leczenia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, choć wielu rodziców obawia się kontaktu ze specjalistą. Całkowicie niepotrzebnie – postawienie rozpoznania nadpobudliwości psychoruchowej możliwie jak najszybciej nie będzie dla pociechy wyrokiem, a szansą. Nieleczone ADHD u dzieci faktycznie może odebrać szansę na skończenie studiów, znalezienie dobrej pracy i pełne czerpanie przez dziecko ze swojego potencjału, ale odpowiednio dobrane leczenie pozwala na złagodzenie lub wręcz całkowite wyeliminowanie objawów, jakie daje ADHD. Terapia prowadzona przez psychologa dziecięcego wespół z psychiatrą jest bardzo skuteczna w ponad 80% przypadków.  

Dobrze trafiłeś/aś, jeśli podejrzewasz, że zespół hiperkinetyczny u dzieci może dotyczyć Twojej pociechy. W tym artykule zebraliśmy dla Rodziców i Opiekunów najważniejsze informacje: jak rozpoznać ADHD u dzieci (jakie objawy faktycznie mogą wskazywać na to zaburzenie), gdzie zdiagnozować ADHD u dzieci, i co najważniejsze: jak leczyć ADHD u dzieci. W poradniach PsychoMedic możesz natomiast liczyć na profesjonalnie przeprowadzoną diagnostykę psychologiczną dziecka oraz dopasowane leczenie prowadzone przez wykwalifikowanych i autentycznie zaangażowanych w swoją pracę Specjalistów.  

Czy to już ADHD, czy nadmiar dziecięcej energii? Jak zdiagnozować ADHD u dzieci 

Zespół hiperkinetyczny uważa się za zaburzenie o tzw. wczesnym początku: pomiędzy 6 a 12 rokiem życia rozwija się już pełne spektrum symptomów ADHD u dzieci. Objawy obejmują zarówno obszar fizyczny (np. specyficzne ruchy wykonywane przez dziecko), jak i psychiczny (dziecko zachowuje się w odmienny od rówieśników sposób, ciężko jest mu dostosować się do norm społecznych).  

Wyróżnia się trzy główne grupy symptomów, jakie daje ADHD. Diagnoza u dzieci może być postawiona, jeżeli u małego Pacjenta obserwuje się chociaż niektóre objawy wyróżnione w każdej z podgrup.  

Zaburzenia koncentracji uwagi

• Częste błędy w pracach szkolnych i sprawdzianach, wynikające z roztargnienia, a nie braku umiejętności; 
• Trudności w utrzymaniu uwagi na jednej czynności, szybkie rozpraszanie się; 
• Dziecko często nie reaguje na polecenia, nie przestrzega instrukcji; 
• Trudności w organizowaniu sobie pracy, unikanie trudniejszych zadań (np. częste zaniedbywanie nauki, nieodrabianie pracy domowej); 
• Częste gubienie lub nieumyślne psucie swoich rzeczy; 
• Roztargnienie, zapominanie o różnych sprawach.  

Tzw. Nadmierna aktywność – nadpobudliwość ruchowa dzieci

• Częste ruszanie rękami i nogami, wstawanie od ławki, trudność z “wysiedzeniem na miejscu”, gdy jest to oczekiwane; 
• Dziecko sprawia wrażenie “rozbieganego”, trudno jest mu spożytkować swoją energię, przez co często np. wtrąca się do rozmów dorosłych;  
• Bawi się w hałaśliwy sposób, ma bardzo dużą potrzebę aktywności fizycznej, wolny czas zawsze spędza w ruchu, a nie na “biernym” odpoczynku. 

Impulsywność

• Dziecko często przerywa wypowiedzi rozmówców, mówi dużo, nie uwzględniając potrzeb innych (np. nie czeka na swoją kolej); 
• Jest niecierpliwe, często wchodzi w konflikt z innymi dziećmi i osobami – warto tu też pamiętać, że wraz z wiekiem zmienia się kliniczny obraz ADHD. Objawy u dzieci w wieku przedszkolnym częściej obejmują np. bicie innych dzieci czy wyrywanie zabawek. U uczniów impulsywność częściej objawia się natomiast reagowaniem intensywnymi emocjami na nawet błahe sytuacje, szybkim wchodzeniem w kłótnie i przepychanki, częstym używaniem wyzwisk i różnych form agresji w sytuacjach konfliktowych.  

Aby rozpoznać ADHD, objawy u dzieci muszą się również pojawiać w różnych sferach ich życia (czyli np. nie tylko w szkole, ale i w domu) oraz znacząco i negatywnie wpływać na ich życie.  

Dokładna diagnostyka ADHD u dzieci jest niezbędna również z powodu tego, że istnieje wiele zaburzeń psychicznych, z którymi można pomylić ADHD. Symptomy, jakie daje nadpobudliwość psychoruchowa, są często bardzo podobne do dziecięcej depresji, całościowych zaburzeń rozwojowych – w tym autyzmu, oraz do tak zwanych zaburzeń zachowania. Z tymi ostatnimi nieleczone ADHD u dzieci często współwystępuje zresztą już w wieku nastoletnim.  

Diagnoza zespołu hiperkinetycznego jest złożonym procesem – zgodnie z aktualnymi wytycznymi, niezbędne jest co najmniej kilka spotkań ze Specjalistą-diagnostą, aby wykluczyć lub potwierdzić ADHD u dzieci. Test czy pojedyncze badanie psychologiczne nie pozwala na postawienie “pewnego” rozpoznania, dlatego – kierując się światowymi standardami – w naszych poradniach oferujemy kompleksową diagnozę psychologiczno-psychiatryczną. Umożliwia ona nie tylko określenie, czy u dziecka występuje czy nie występuje ADHD, ale także to, czy ewentualna nadpobudliwość psychoruchowa nie współwystępuje z innymi zaburzeniami. Późniejsze leczenie ADHD u dzieci prowadzimy tak, aby łagodzić wszystkie objawy doświadczane przez małego Pacjenta (także niezwiązane bezpośrednio z zespołem hiperkinetycznym) i aby minimalizować ryzyko, że w przyszłości rozwiną się u niego inne trudności psychiczne.

Jak zdiagnozować ADHD u niemowlaka i czy w ogóle jest to możliwe?  

Coraz liczniejsze doniesienia wskazują, że już w pierwszych miesiącach życia można zauważyć u dzieci objawy ADHD. Symptomy u niemowląt obserwowane najczęściej, które mogą się z czasem przekształcić w “pełnoobjawową” nadpobudliwość u dzieci, to: 

• Nieuczenie się na swoich błędach – dziecko np. ciągle bawi się blisko krawędzi łóżeczka, choć już kilka razy się w ten sposób uderzyło;  
• Ciągłe pozostawanie w ruchu – nadpobudliwość u niemowląt w pierwszych miesiącach życia może się przejawiać bezustannym machaniem rączkami i nóżkami, zaś u starszych np. raczkowaniem i chodzeniem po domu “bez celu”; 
• Maluszek bardzo szybko nudzi się zabawkami, szybko także złości się, gdy coś mu się nie udaje; 
• Istnieją także doniesienia, że nadpobudliwość u niemowląt może objawiać się poprzez zaburzenia snu (wybudzanie się po nawet kilkanaście-kilkadziesiąt razy w ciągu nocy) oraz problemy z karmieniem (słaby odruch ssania, częste kolki, wymioty, biegunki).  

Diagnoza i leczenie ADHD u niemowląt

ADHD nie było dotąd diagnozowane u niemowląt dlatego, że wyróżnione w klasyfikacji chorób kryteria (opisane wyżej w artykule) odnoszą się w dużej mierze do funkcjonowania dziecka w szkole i w relacjach z rówieśnikami – i to na ocenie tych aspektów opiera się psychologiczno-psychiatryczna diagnoza ADHD. U niemowląt nie jest możliwe obiektywne stwierdzenie, czy występują takie objawy, jak np. problemy w podążaniu za czyjąś instrukcją czy skłonność do impulsywnych reakcji. Poza tym ważną częścią diagnozy ADHD jest badanie przy użyciu narzędzi psychologicznych, a żeby takowe przeprowadzić, niezbędny jest choćby prosty kontakt słowny psychologa z Pacjentem – w przypadku maluszka poniżej 1 roku życia jest to niemożliwe. Z tego względu “nie ma jak” zdiagnozować ADHD u niemowlaka. Diagnoza ADHD u niemowląt byłaby zresztą mocno niepewna – nawet, jeżeli diagnostyka dziecka poniżej pierwszego roku życia nie wykazałaby u niego objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, to symptomy mogłyby się u niego ujawnić później, np. w wieku szkolnym. Eksperci zgodnie twierdzą, że ADHD można zdiagnozować najwcześniej u kilkulatka.  

W przypadku, gdy obserwujecie Państwo wyżej wymienione objawy u swojego dziecka, warto jednak skierować swoje kroki do Specjalisty. Najlepiej jest najpierw zgłosić się do prowadzącego pediatry, a następnie do neurologa dziecięcego, który zweryfikuje, czy źródłem problemów z maluszkiem nie są nieprawidłowości w obrębie układu nerwowego. Jeżeli typowo medyczne podłoże objawów zostanie wykluczone, warto zgłosić się do doświadczonego psychologa dziecięcego konsultującego dzieci od urodzenia. Choć jako takie leczenie ADHD u niemowląt nie jest możliwe, psycholog może podpowiedzieć między innymi, jak poprawić jakość snu malutkiego dziecka czy jak ćwiczyć z nim koncentrację uwagi. Regularne kontrole u Specjalisty pozwolą też na szybkie wychwycenie ewentualnych kolejnych objawów i – jeżeli będzie to uzasadnione – wczesne postawienie diagnozy ADHD. Leczenie – u dzieci już kilkuletnich – daje bardzo dobre efekty i im szybciej zostanie wdrożone, tym bardziej zwiększy prawdopodobieństwo, że Państwa dziecko będzie dalej harmonijnie się rozwijać.