Co każdy z nas powinien wiedzieć o wpływie Covid-19 na zdrowie psychiczne?
U zdecydowanej większości zakażonych Covid-19 objawy somatyczne – kaszel, utrata węchu i smaku czy problemy z oddychaniem – ostatecznie ustępują, a chory zostaje nazwany „ozdrowieńcem”. Z tygodnia na tydzień przybywa jednak coraz więcej doniesień na temat powikłań, jakie może nieść za sobą zakażenie koronawirusem nawet wiele miesięcy po ustąpieniu typowych symptomów. Wiele spośród możliwych komplikacji dotyczy stanu psychicznego.
Podsumowujemy, jakich trudności psychicznych mogą doświadczać Pacjenci po zakażeniu Covid-19, co mówią dotychczasowe wyniki badań i gdzie można poszukiwać pomocy.
Należy jednak pamiętać, że rzetelnych danych naukowych na temat trudności psychicznych, które wynikają bezpośrednio z zakażenia koronawirusem, nadal jest bardzo mało. Oficjalne dane i wytyczne mogą się jeszcze wiele razy zmienić. Niezależnie od tego – jeżeli tylko coś niepokoi Cię w Twojej kondycji psychicznej w trakcie lub po przejściu Covid-19 – warto zasięgnąć porady lekarza psychiatry. Podczas wizyty razem ze Specjalistą będziecie mogli zastanowić się, jak zminimalizować Twoje cierpienie i pomóc Ci wrócić stopniowo do codziennego funkcjonowania.
Mgła mózgowa (mgła covidowa lub z ang. brain fog)
To jedno z najczęściej występujących i omawianych powikłań pocovidowych. Mgła mózgowa to potoczne określenie na obniżenie się funkcji poznawczych – czyli tych pozwalających na przetwarzanie informacji i w ogóle na prawidłowe codzienne funkcjonowanie. Jest to zjawisko, którego doświadczają Pacjenci także w przebiegu innych chorób, m.in. przy niedoczynności tarczycy lub niedożywieniu. Aktualnie uważa się, że mgła mózgowa dotyczy około 1/3 Pacjentów, u których koronawirus miał przebieg ciężki, oraz kilku procent chorych, u których objawy Covid-19 były łagodne lub umiarkowane.
Warto skontaktować się z neuropsychologiem, lekarzem neurologiem lub psychiatrą, jeżeli doświadczasz trudności takich, jak:
- Znaczący spadek koncentracji;
- Apatia, przewlekłe zmęczenie;
- Trudności z wykonywaniem codziennych czynności;
- Trudności z zapamiętywaniem;
- Zaburzenia nastroju (ciągle odczuwasz smutek lub doświadczasz wahania nastroju).
W większości przypadków – aby móc wykluczyć ewentualne inne podłoże doświadczanych trudności i potwierdzić, że przyczyną problemów z uwagą i koncentracją jest powikłanie pokoronawirusowe – lekarz zleca diagnozę neuropsychologiczną. Psycholog-diagnosta ocenia poziom funkcjonowania Pacjenta i określa możliwe przyczyny trudności.
Stany depresyjne, lękowe, bezsenność
To stany, które może powodować nie tylko zakażenie koronawirusem samo w sobie, ale również sam fakt przebywania w izolacji. Wiele osób cierpi również z powodu stygmatyzacji – niestety nadal spora grupa „ozdrowieńców” doświadcza ostracyzmu i niechęci ze strony sąsiadów lub kolegów z pracy czy szkoły. To w oczywisty sposób przekłada się na pogorszenie samopoczucia psychicznego. Z badań wynika również, że statystycznie kilka procent osób, które przeszły Covid-19 i które w przeszłości doświadczały trudności psychicznych, dostaje nawrotu objawów.
Problemy ze snem (trudności z zasypianiem lub znacznie zwiększona potrzeba snu) oraz trudne uczucia: takie jak smutek, frustracja, gniew i obezwładniające napięcie lub niepokój są całkowicie naturalnymi stanami w sytuacji kwarantanny i izolacji. Nie ma także nic dziwnego w tym, że pojawią się lub utrzymują po wyzdrowieniu/zakończeniu odosobnienia. Najczęściej są one związane z kosztami psychicznymi ogromnie trudnej sytuacji, jaką jest zakażenie koronawirusem, ale u części chorych mogą się wiązać ze zmianami w układzie nerwowym, które pozostawia po sobie w organizmie wirus SARS-CoV-2.
Niezależnie od przyczyny trudności, nie warto cierpieć z ich powodu w samotności. Jeżeli jest Ci trudno, zgłoś się do lekarza psychiatry lub psychoterapeuty. Możesz otrzymać pomoc nawet wtedy, gdy przebywasz jeszcze w izolacji lub na kwarantannie – wsparcie psychologiczne oraz medyczne jest dostępne przez Internet, a także Skype i telefon.
Silny stres, stres traumatyczny
Zakażenie koronawirusem lub choroba bliskiej osoby może być dla wielu z nas doświadczeniem traumatycznym. Zdarza się, że nasz system odporności psychicznej nie radzi sobie z takim doświadczeniem, czego konsekwencją mogą być dokuczliwe objawy utrudniające codzienne funkcjonowanie. Te określane są jako PTSD, czyli zespół stresu pourazowego.
Jeżeli Ty lub ktoś Ci bliski przeszliście zakażenie Covid-19, bądź czujny. Konsekwencje przewlekłego stresu mogą pojawić się nawet po kilku miesiącach od zakażenia. Aktualne wyniki badań wskazują, że objawy przewlekłego stresu lub PTSD występują u kilku do nawet kilkunastu procent ozdrowieńców. Na wystąpienie objawów jest także narażony personel medyczny, który opiekuje się Pacjentami z rozpoznaniem koronawirusa i/lub pracuje ponad siły z powodu przeciążenia służby zdrowia.
Warto zgłosić się do Specjalisty także wtedy, gdy Pacjent doświadcza takich objawów, jak:
- Ciągłe powracanie myślami do traumatycznego doświadczenia (tzw. ruminacje);
- Bezsenność, trudności ze snem, wybudzanie się w nocy, koszmary;
- Przytłaczające uczucia, w szczególności powracające uczucie gniewu;
- Niecierpliwość, napady złości;
- Poczucie dezorganizacji, trudność w wykonywaniu codziennych obowiązków.