Depresja atypowa
Wielu ludzi, zgłaszając się do psychiatry po raz pierwszy, mówi: “czułem_am się tak już od dawna, ale w życiu bym nie pomyślał_a, że to depresja”. Wynika to z tego, że powszechnie dostępna wiedza na temat depresji składa się w dużej mierze z uproszczonych lub stereotypowych informacji. Każdy wie, że “typowy” Pacjent z depresją to osoba, która jest smutna, płaczliwa, z trudem zbiera się do realizacji codziennych obowiązków. Faktycznie, depresyjne zaburzenia nastroju często przejawiają się właśnie w taki sposób. Jednocześnie jednak – nawet u kilkunastu procent chorych – depresja może dawać nietypowe objawy, a samo obniżenie nastroju nie jest odczuwane przez Pacjenta lub wycofuje się na dalszy plan, ponieważ to inne symptomy są dla osoby najbardziej dokuczliwe. Czym jest więc depresja atypowa i jak wychwycić jej objawy u siebie lub bliskiej osoby?
Depresja atypowa ma takie same cechy podstawowe, co typowy epizod depresyjny, czyli:
- Aby ją zdiagnozować, objawy muszą utrzymywać się co najmniej 2 tygodnie – to główny element odróżniający ją od dystymii, którą charakteryzują nietypowe symptomy, niespełniające jednocześnie kryteriów dla epizodu depresyjnego. Diagnozę dystymii można postawić, gdy symptomy utrzymują się u Pacjenta_ki nie krócej, niż 2 lata;
- Warunkiem diagnozy depresji atypowej jest utrzymywanie się u Pacjenta co najmniej 3 z listy poniższych objawów (przez okres co najmniej 3 tygodni):
- Obniżony nastrój;
- Utrata zainteresowań i/lub zdolności do odczuwania radości (anhedonia);
- Ciągłe odczuwanie zmęczenia, spadek energii;
- Zaburzenia koncentracji i uwagi;
- Niska samoocena i wiara w siebie;
- Przeżywanie irracjonalnego poczucia winy;
- Pesymistyczne myśli odnośnie siebie i przyszłości;
- Myśli samobójcze i/lub częste myśli o śmierci;
- Zaburzenia snu;
- Zaburzenia apetytu.
Od typowej depresji, depresję atypową odróżniają przede wszystkim tzw. odwrócone objawy biologiczne, czyli inny w stosunku do typowego przebiegu depresji sposób przejawiania się m.in. zaburzeń snu i zaburzeń apetytu.
Depresja atypowa – objawy. Typowe symptomy nietypowej odmiany zaburzeń nastroju
Nadmierna senność
U większości Pacjentów, zaburzenia snu w przebiegu depresji polegają na bezsenności, dużych problemach z zasypianiem lub przebudzaniem się przedwcześnie (z reguły o około dwie godziny w stosunku do swojej “normy” przed epizodem depresji, z niemożnością zaśnięcia ponownie). Depresja atypowa objawia się natomiast hipersomnią, czyli nadmierną sennością. Pacjenci nią dotknięci śpią nawet po kilkanaście godzin, a mimo to nieustannie czują się zmęczeni i ociężali, odczuwają potrzebę dodatkowych drzemek w ciągu dnia. W depresji atypowej często występuje również rozregulowanie rytmu dobowego: np. tendencja do czuwania aż do późnych godzin nocnych i rekompensowanie tego sobie spaniem do późnego przedpołudnia.
Nadmierne łaknienie
Wśród objawów “typowego” epizodu depresji wyróżnia się obniżone odczuwanie głodu, a co za tym idzie – zmniejszenie ilości spożywanych pokarmów oraz utratę masy ciała. Pacjenci z depresją o atypowym przebiegu często odczuwają z kolei zwiększony apetyt, zwłaszcza na słodycze i inne mało odżywcze produkty. Jednocześnie, co charakterystyczne dla większości zaburzeń depresyjnych, osoby te mają mniej energii, w związku z czym ich poziom aktywności fizycznej spada. To prowadzi do wzrostu masy ciała, co często jest z kolei źródłem wyrzutów sumienia u Pacjentów, którzy swoje trudności zaczynają błędnie zrzucać na karb lenistwa albo braku dyscypliny.
Gorsze samopoczucie wieczorem
W kryteriach diagnostycznych dla klasycznie rozumianego epizodu depresyjnego można znaleźć informację, że obniżony nastrój występuje w jej przebiegu “przez większą część dnia, niemal codziennie”. Osoby z rozpoznaniem depresji atypowej mają nastrój obniżony w stosunku do swojego “typowego” nastroju, ale wieczorem funkcjonują wyraźnie gorzej, niż w ciągu dnia. To odróżnia ich od osób przeżywających typowy epizod depresyjny, które co prawda mogą się czuć gorzej wieczorem lub po zapadnięciu zmroku, ale spadek ten nie jest szczególnie znaczący w stosunku do ich samopoczucia przez resztę dnia.
Reaktywność nastroju
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech depresji jest anhedonia, czyli niezdolność do czerpania radości, zwłaszcza z tych aktywności i zdarzeń, które wcześniej sprawiały przyjemność. Pacjenci z depresją atypową zachowują tymczasem zdolność do odczuwania radości w takim sensie, że ich nastrój poprawia się, gdy doświadczają oni przyjemnych dla siebie sytuacji lub zdarzeń. Jeżeli ich sytuacja życiowa jest dobra, mogą w związku z tym nie w pełni uświadamiać sobie, że ich nastrój jest obniżony. To z kolei może potęgować ich poczucie winy i zmagać tendencję do obarczania siebie winą za doświadczanie trudności, które w rzeczywistości są objawami depresji.
Depresja atypowa: co jeszcze warto wiedzieć?
Ponadto uważa się, że depresja atypowa współwystępuje częściej niż “typowa” depresja z innymi zaburzeniami psychicznymi: takimi jak zaburzenia lękowe lub uzależnienia. Istnieją również doniesienia, że u osób z depresją atypową, pierwszy epizod choroby występuje w młodszym wieku w stosunku do pierwszego epizodu u osób z nawracającymi zaburzeniami depresyjnymi.
Co ważne, depresji atypowej nie należy mylić z:
- tzw. depresją somatyczną, czyli taką, której dominujące objawy płyną z ciała i przyjmują postać np. problemów żołądkowych czy bóli o nieokreślonym podłożu;
- depresją z objawami psychotycznymi (więcej w naszym wcześniejszym wpisie blogowym).
Najskuteczniejszą metodą leczenia depresji atypowej jest – podobnie, jak w przypadku pozostałych zaburzeń nastroju – łączenie psychoterapii ze stosowaniem leków przepisywanych przez lekarza psychiatrę.
Przeczytaj także: Kiedy iść do psychiatry? Mniej oczywiste sygnały, że potrzebujemy pomocy (psychomedic.pl)