Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD). Czym tak naprawdę jest? Czy można je leczyć?
OCD – podobnie jak depresja sezonowa, o której pisaliśmy w październiku – to jedna z tych diagnoz, które lubimy sobie stawiać i czasem z nich żartować. Mówimy, że mamy „obsesję”, bo np. zawsze kupujemy ten sam jogurt, w wakacje rokrocznie jeździmy w to samo miejsce, a przed wyjściem z domu sprawdzamy dwa razy, czy na pewno odłączyliśmy żelazko. To rytuały, które ma większość z nas i które pozwalają nam zachować poczucie bezpieczeństwa. Bywa jednak, że chęć wykonania jakiejś czynności zamienia się w przymus wywoływany lękiem, że nam lub naszym bliskim przydarzy się coś strasznego. To właśnie zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne, które wywołuje ogromne cierpienie, wyrzuty sumienia i wstyd.
Nazwę „OCD” lub „zaburzenia/zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne” słyszał praktycznie każdy z nas. Słusznie kojarzy się ona z ciągłym przymusem wykonywania jakiejś czynności. Największe cierpienie wywołuje jednak nie potrzeba zrobienia czegoś, lecz to, co za nią stoi – lęk.
Człowiek dotknięty zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym bardzo się czegoś boi i od tego strachu wszystko się zaczyna. Obawy dotyczą najczęściej zdrowia i zarazków („wszędzie są bakterie, zarażę się, jeżeli dotknę czegokolwiek w sklepie lub tramwaju”), pieniędzy („zbankrutuję”), a także bezpieczeństwa najbliższych. Zdarzają się także obsesyjne, budzące przerażenie myśli o zrobieniu komuś czegoś złego. Lęk jest tak silny, że Pacjent zaczyna zastanawiać się, co może zrobić, by go ukoić i zminimalizować ryzyko, że wydarzy się to, co tak strasznie go przeraża.
Klasycznym przykładem jest mycie rąk – jeżeli ktoś obawia się, że zarazi się poważną chorobą, to znacznie zwiększa częstotliwość szorowania dłoni. To daje mu poczucie kontroli i sprawia, że lęk pozornie staje się minimalnie mniejszy. Pozornie, bo aby go ukoić, z czasem trzeba zacząć robić coraz więcej. Jeżeli ktoś, u kogo rozwija się OCD, początkowo mył dłonie dwa razy na godzinę, to z czasem zaczyna odczuwać potrzebę, aby robić to siedem, dziesięć, piętnaście razy, a wychodząc z domu co pięć minut spryskuje ręce środkiem odkażającym. Lęk nie mija, a jedynie chwilowo się wycisza i „stawia” coraz większe wymagania osobie, która jest nim owładnięta. „Błędne koło”, na jakim opiera się OCD, można więc w skrócie opisać tak:
Bardzo boję się X (np. choroby) – robię coś, by temu zapobiec (np. myję ręce) – lęk nie znika, więc robię „coś” (myję ręce) jeszcze częściej. I tak w kółko.
Jeżeli ten opis brzmi znajomo i wydaje Ci się, że możesz cierpieć na OCD, to przede wszystkim pamiętaj, że to nie Twoja wina!
OCD jest zaburzeniem uwarunkowanym genetycznie i związanym z gospodarką chemiczną mózgu. Objawy mogą pojawić się samoistnie albo wskutek trudnego wydarzenia (zarówno pojedynczej sytuacji, jak i np. serii trudnych przeżyć z dzieciństwa), które wzbudziło u Ciebie lęk.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne może być dla Ciebie trudne do zrozumienia, wywoływać wstyd i poczucie winy, że nie potrafisz sobie inaczej poradzić z lękiem. Pamiętaj jednak, że specjaliści – psycholodzy i psychiatrzy – zdają sobie sprawę z tego, że zachowania związane z OCD znajdują się całkowicie poza Twoją kontrolą i nie wpływają w żaden sposób na Twoją wartość jako człowieka. Nie jesteś sam/a – przerażające myśli, które prowadzą do powtarzalnych czynności, są udziałem tysięcy ludzi na całym świecie.
Warto zgłosić się do psychiatry lub psychologa, jeżeli:
- Czujesz, że Twoje objawy i lęk są nadmiarowe, wywołują u Ciebie cierpienie i utrudniają codzienne funkcjonowanie;
- Masz wrażenie, że powtarzasz pewne czynności nie do końca z własnej woli;
- W Twojej głowie ciągle powtarzają się myśli, które wzbudzają w Tobie poczucie winy i z którymi się nie utożsamiasz;
- Ktoś bliski, kogo opinię sobie cenisz, zwrócił Ci uwagę na to, że ciągle powtarzasz pewne zachowania lub Twój lęk wydaje się wymykać spod kontroli.
Świetne efekty w leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych przynosi psychoterapia, najczęściej poznawczo-behawioralna lub integracyjna. W trakcie spotkań z terapeutą będziesz mógł/mogła – w bezpiecznej i nieoceniającej atmosferze – przyjrzeć się źródłom swoje lęku, skonfrontować się z nim i nauczyć się adaptacyjnych sposobów radzenia sobie z nim. Zrozumiesz, że każda obawa z czasem słabnie – także bez wykonywania przymusowych zachowań.
Warto także skonsultować się z psychiatrą, który podpowie, czy wystarczy sama psychoterapia, czy też warto wdrożyć leczenie farmakologiczne. U niektórych Pacjentów z OCD wspomagająco – obok psychoterapii – stosuje się leczenie bezpiecznymi lekami przeciwdepresyjnymi, przeciwlękowymi lub przeciwpsychotycznymi.
Jeżeli dasz sobie szansę i zgłosisz się do specjalisty, istnieje ogromna szansa, że objawy znikną całkowicie. Pamiętaj o tym.