Sposoby leczenia depresji: jak wybrać terapię dla siebie?
Depresja, podobnie jak zaburzenia lękowe, jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych. Nieleczona może prowadzić do poważnych konsekwencji, ale na szczęście istnieją bardzo skuteczne sposoby leczenia depresji. Nie ma jednak jednej skutecznej metody, która podziała na każdego – terapię dobiera się indywidualnie, biorąc pod uwagę m.in. rodzaj objawów doświadczanych przez Pacjenta(-kę), przyczyny wystąpienia depresji, a także oczekiwania i potrzeby Pacjenta(-ki). Jeżeli podejrzewasz zaburzenia depresyjne u siebie lub bliskiej osoby, to wiedz, że nie musisz dłużej cierpieć. Sprawdź, do kogo się udać i jakie formy pomocy może Ci zaproponować psycholog, psychoterapeuta i psychiatra.
Rodzaje terapii depresji
Psychoterapia i/lub przyjmowanie leków od lekarza psychiatry to sposoby leczenia depresji, które zaleca się zdecydowanej większości Pacjentów.
Farmakoterapia
Obecnie stosowane leki psychiatryczne są całkowicie bezpieczne. Często nie dają żadnych skutków ubocznych, a jeśli dają, to w niewielkim natężeniu i przez pierwsze dni stosowania. Leki przeciwdepresyjne stosuje się zazwyczaj rano, raz dziennie.
Farmakologiczne, nowoczesne metody leczenia depresji dzieli się na:
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne – TLPD – zalecane zwłaszcza wtedy, kiedy epizodowi depresji towarzyszy silny lęk, bezsenność czy natręctwa.
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI – najczęściej przepisywane leki przeciwdepresyjne. Przywracają równowagę chemiczną mózgu, wyciszają natłok myśli i zwiększają tzw. napęd, czyli siłę do codziennych działań. Stosuje się je również w farmakoterapii zaburzeń lękowych.
Leki działające głównie na przekaźnictwo dopaminergiczne – czyli regulujące poziom dopaminy: związku chemicznego, który odpowiada m.in. za zdolność do koncentracji i wytrwałego kontynuowania podjętych działań. Jest zalecany zwłaszcza osobom doświadczającym depresji atypowej i tym, u których depresja współwystępuje z ADHD.
Leki o podwójnym działaniu – SNRI – regulujące jednocześnie poziom noradrenaliny i serotoniny. Wpływają m.in. na poprawę jakości snu, procesy uczenia się i zapamiętywania, apetyt.
Psychoterapia
Rola wsparcia psychologicznego w terapii depresji jest nie do przecenienia. Kilka sesji z psychoterapeutą jest zalecane nawet wtedy, gdy objawy miały przyczyny czysto somatyczne i wynikały np. z zaburzeń hormonalnych. Konsultacje psychoterapeutyczne pomagają zaakceptować sytuację, nauczyć się lepiej o siebie dbać i zapobiegać nawrotom.
Psychoterapia może być uprawiana na różne sposoby – w zależności od nurtu, w jakim pracuje dany terapeuta. Podejścia najczęściej zalecane w leczeniu depresji to: poznawczo-behawioralne, psychodynamiczne, humanistyczne i integracyjne.
Wyżej wymienione metody są skuteczne u około 70% Pacjentów. Jeśli nie działają, w pierwszej kolejności warto zastanowić się nad zmianą leku (koniecznie po konsultacji z prowadzącym psychiatrą) i nurtu terapii. W sytuacji, w której kolejne próby nie przynoszą skutku, warto rozważyć:
- Elektrowstrząsy – choć „cieszą się” złą sławą, to w rzeczywistości są jedną z najbardziej bezpiecznych i efektywnych metod stosowanych w psychiatrii. Są wykonywane w znieczuleniu ogólnym, a zatem są całkowicie bezbolesne.
- Terapię esketaminą – esketamina to substancja, która jeszcze do niedawna była stosowana wyłącznie w anestezjologii. Po latach odkryto, że jej działanie euforyzujące (poprawiające nastrój) może mieć trwały, pozytywny wpływ na niemal wszystkich Pacjentów z depresja lekooporną. Terapia trwa kilkanaście tygodni i wiąże się z regularnymi wizytami w poradni, gdzie substancja jest podawana donosowo. Początkowo lek przyjmuje się kilka razy w tygodniu, a z czasem ta częstotliwość jest zmniejszana.
Jak widzisz, sposoby leczenia depresji są liczne, a ich skuteczność jest na bardzo podobnym poziomie. Jak wybrać terapię depresji dla siebie?
Od czego zależą metody leczenia depresji?
Jeżeli podejrzewasz u siebie początek depresji (w podlinkowanym wpisie blogowym znajdziesz wszystkie niezbędne informacje), warto od razu udać się do lekarza psychiatry. Specjalista zbierze od Ciebie wywiad i na tej podstawie potwierdzi Twoje przypuszczenia lub określi, jakie mogą być inne przyczyny Twojego gorszego samopoczucia. Jeśli stwierdzi taką konieczność, dobierze Ci również lek przeciwdepresyjny i podpowie, jakiego rodzaju psychoterapia byłaby dla Ciebie najlepsza. Czasem lekarz zleca dodatkowe badania, np. z krwi. W niektórych przypadkach okazuje się bowiem, że przyczyny obniżonego nastroju leżą w niezdiagnozowanych dotąd chorobach somatycznych lub źle dobranych lekach na inne schorzenia.
Pamiętaj, że psychiatra zawsze przepisuje takie leki, które będą dla Ciebie najbezpieczniejsze i najlepiej odpowiadające na Twoje potrzeby. To, co podziałało np. na Twoją koleżankę z pracy, niekoniecznie może być dobre dla Ciebie.
Co bierze się pod uwagę?
- Nasilenie objawów i objawy dominujące – rodzaj i dawka leku zależy od tego, czy zostanie u Ciebie zdiagnozowany epizod depresji lekkiej, umiarkowanej czy też ciężkiej. Ważną informacją jest również to, co w największym stopniu utrudnia Ci funkcjonowanie (na przykład – czy jest to dojmujący smutek, czy niezdolność do zmotywowania się do nauki/pracy). Psychiatra dobierze Ci lek oddziałujący przede wszystkim na te obszary funkcjonowania mózgu, których działanie jest u Ciebie zaburzone.
- Temperament – poprawa samopoczucia jest różnie rozumiana przez różnych Pacjentów. Niektórym zależy na wyciszeniu się, innym na odzyskaniu energii do działania. Psychiatra bierze pod uwagę Twoje indywidualne uwarunkowania temperamentalne i oczekiwania względem leczenia.
- Przyczyny wystąpienia depresji – niekiedy zdarza się, że depresja ma podłoże wyłącznie neurobiologiczne. Wówczas podstawą leczenia jest farmakoterapia, a sesje terapeutyczne stanowią jej uzupełnienie. Często depresja jest jednak wynikiem trudnych doświadczeń, niedawnych lub z zamierzchłej przeszłości. W takim przypadku kluczowa jest psychoterapia, a leki zaleca się zazwyczaj krótkoterminowo (na kilka miesięcy), aby Pacjent(ka) odzyskał(a) podstawową równowagę psychiczną i był(a) w stanie zaangażować się w pracę nad sobą na terapii.
Najlepsze efekty w większości przypadków daje połączenie psychoterapii z farmakoterapią.
Na czym polega terapia depresji?
Warto wiedzieć, że w kontekście psychoterapii mówi się o tzw. efekcie ptaka Dodo – poszczególne nurty terapii mają podobną skuteczność. Aby terapia przynosiła skutek, Pacjent(ka) musi się jednak dobrze czuć z terapeutą i mieć poczucie, że stosowane przez specjalist(k)ę metody odpowiadają jego/jej potrzebom. Warto więc wybrać nurt terapii świadomie i najlepiej w porozumieniu z lekarzem psychiatrą.
- W terapii poznawczo-behawioralnej pracuje się przede wszystkim nad zmianą nieadaptacyjnych przekonań na temat siebie i świata. Pacjent(ka) uczy się regulować swoje myśli i emocje.
- W terapii psychodynamicznej skupiamy się na zrozumieniu wpływu przeszłych zdarzeń na teraźniejszość. Celem terapii jest poznanie nieuświadomionych dotąd mechanizmów działania i rozwiązanie konfliktów wewnętrznych.
- W terapii humanistycznej za główny czynnik leczący uważa się bliską, ciepłą relację z terapeutą. Terapeuci humanistyczni uczą bezwarunkowej akceptacji siebie i wyrażania emocji. Towarzyszą w odzyskiwaniu wewnętrznej spójności.
- W terapii integracyjnej wykorzystuje się metody i założenia różnych nurtów. Przebieg terapii jest dopasowywany do unikalnej sytuacji i historii Pacjenta(-ki).
Czy istnieją inne sposoby leczenia depresji?
Kluczowe jest podjęcie psychoterapii i/lub farmakoterapii. Istnieją jednak działania, które można podjąć „uzupełniająco”. Badania dowiodły, że przyśpieszają i zwiększają skuteczność tradycyjnych form leczenia.
Co pomaga w leczeniu depresji?
- Aktywność fizyczna. To zrozumiałe, że na początkowym etapie terapii możesz nie mieć siły na intensywne treningi, ale Twoje samopoczucie może poprawić nawet kilkuminutowy spacer dookoła bloku. Aktywność fizyczna to zresztą nie tylko spacery i ćwiczenia – można do niej zaliczyć m.in. pracę w ogrodzie.
- Mindfulness jest uważany za bardzo skuteczną metodę uzupełniającą w terapii depresji, lęku czy zaburzeń snu. Podobnie, jak w przypadku aktywności fizycznej, duże korzyści może przynieść nawet kilka minut praktyki dziennie.
- Dieta – powinna być bogata m.in. w kwasy omega-3 i naturalne probiotyki. Niektóre badania wskazują również, że w poprawie stanu psychicznego pomaga regularne spożywanie orzechów włoskich. Warto udać się chociaż na jedną konsultację z dietetykiem, który podpowie, jakie zmiany wprowadzić w jadłospisie.