Zaburzenia psychosomatyczne. Czym są i jak je zdiagnozować?
Niejednokrotnie objawiają się silnym bólem głowy czy kręgosłupa, a także problemami z układem pokarmowym czy ogólnym rozbiciem organizmu. Zaburzenia psychosomatyczne mogą dawać szereg fizycznych objawów, a ponieważ przyczyna leży gdzie indziej, często są one trudne do zidentyfikowania. Jeśli wyniki badań nie wykazują zatem żadnych nieprawidłowości, a nasz organizm nie przestaje dawać nam niepokojących sygnałów, warto udać się do psychologa w celu sprawdzenia, czy przyczyna problemów nie leży w naszej psychice.
Według szacunków zaburzenia te występują u około 2 proc. populacji, przy czym dwukrotnie częściej niż mężczyzn dotyczą kobiet. Wśród najbardziej charakterystycznych zaburzeń somatycznych wymienia się: zaburzenia somatyzacyjne (objawiające się często problemami z układem trawiennym, bólami, wzdęciami, drętwieniem i swędzeniem, dolegliwościami skórnymi, nudnościami, a nawet wymiotami. Wymienia się tutaj także swędzenie, drętwienie, problemy ze skórą), zaburzenia niezróżnicowane (rozmaite, uporczywe dolegliwości nie przypominające somatyzacji), zaburzenia hipochondryczne (objawy są często powiązane z silnym przekonaniem pacjenta o występowaniu u niego danej choroby), zaburzenia autonomiczne pod postacią somatyczną (objawy odczuwalne są w narządach, które pacjent uznaje za źródło choroby), bóle psychogenne (silne bóle głowy czy kręgosłupa).
Wyróżnić można wiele przyczyn zaburzeń psychosomatycznych. Do najczęstszych należą między innymi skłonności genetyczne (wrodzone dysfunkcje układu nerwowego) oraz różne, często nieuświadomione problemy emocjonalne – nadmierny stres czy silny lęk, objawiające się dolegliwościami fizycznymi (tzw. reakcja konwersyjna, czyli wzajemny wpływ psychiki i organizmu). Co ciekawe, badania dowiodły również, że czynniki sprzyjające powstawaniu zaburzeń psychosomatycznych to wysoki iloraz inteligencji, wysoka wrażliwość oraz perfekcjonizm. Wpływ ma także osobowość – szczególnie narażony jest typ osobowości A (osoby niecierpliwe, dominujące, czasem agresywne, o nadmiernej potrzebie kontroli). W tym kontekście powstało nawet sformułowanie mówiące o „osobowości psychosomatycznej” – osoby żyjące szybko, które nie skupiają się na swoich emocjach i ich nie rozumieją. Jednym z dobrze obrazujących przykładów jest zespół jelita drażliwego – schorzenie wywołane stanem emocjonalnym pacjenta. Kolonoskopia nie ujawnia w tym przypadku żadnych nieprawidłowości, natomiast pacjent nieustannie uskarża się na dolegliwości jelitowe.
W związku z faktem, iż dolegliwości psychosomatyczne pojawiają się niezależnie od sytuacji i wykonywanych czynności (mogą wystąpić nawet dłuższy czas po stresującym zdarzeniu), a ich powody (przeżywane emocje) często są utajone, zaburzenia te są stosunkowo trudne do zdiagnozowania. Na początku istotne jest wykluczenie wszelkich dolegliwości związanych ze stanem naszego organizmu i poszczególnych narządów, co często wiąże się z licznymi wizytami w gabinetach lekarzy różnych specjalizacji. Dopiero w momencie, kiedy wykluczone zostaną fizyczne przyczyny powstawania problemu, zaleca się udanie się do psychologa w celu diagnozy ewentualnych zaburzeń psychosomatycznych. Ich leczenie polega z kolei na odnalezieniu przyczyny w psychice pacjenta i dalszej pracy w trakcie terapii. Odpowiednio poprowadzone leczenie pod nadzorem psychologa lub psychiatry powinno rozwiązać problem występowania dolegliwości, a także istotnie poprawić stan psychiczny pacjenta.