Choroby cywilizacyjne: prawda czy wymysł mediów?
W Internecie roi się nie tylko od sensacyjnych i nie zawsze prawdziwych doniesień, ale i od kolokwializmów. Przykładem może być choćby określenie „depresja świąteczna” czy „sesja-depresja”, podczas gdy depresja jest poważnym problemem wymagającym poważnego podejścia. Niewiele ma wspólnego ze stresem przed egzaminem. Nic więc dziwnego, że słysząc hasło „choroby cywilizacyjne” niektórzy myślą, że to kolejne puste określenie i zjawisko, które w rzeczywistości nie istnieje. Ale czy na pewno? Co to są choroby cywilizacyjne?
Czy choroby cywilizacyjne to prawda?
Określenie „choroby cywilizacyjne” może nasuwać skojarzenie z grupą schorzeń, które łączą podobne objawy i które np. dotyczą tego samego narządu. Jest jednak inaczej – mianem chorób cywilizacyjnych określa się problemy zdrowotne dotyczące najróżniejszych obszarów naszego funkcjonowania. Jedne można skutecznie wyleczyć, inne to choroby przewlekłe, przy których celem leczenia jest jedynie złagodzenie objawów. Niektóre stanowią poważne zagrożenie dla życia.
Na pytanie „czy choroby cywilizacyjne istnieją?” można w zasadzie odpowiedzieć pytaniem na pytanie – czy słyszałeś_aś kiedyś o takich schorzeniach, jak choćby:
- Insulinooporność;
- Próchnica;
- Zawał mięśnia sercowego (tzw. atak serca);
- Osteoporoza?
Wszystkie te to właśnie choroby cywilizacyjne. Co to, skoro powyższe pochodzą z zupełnie innych „parafii”?
Łączy je to, że są:
- Niezakaźne;
- Ich rozpowszechnienie rośnie na całym świecie;
- Nieleczone prowadzą do upośledzenia Twojego funkcjonowania w co najmniej jednym obszarze;
- Są związane z rozwojem cywilizacyjnym, czyli tymi elementami współczesnego świata, które nie służą zdrowiu – ale o tym w następnym akapicie.
To, czy choroby cywilizacyjne są zmyślone, jest w pewnym sensie kwestią opinii. Można nie zgadzać się z tą nazwą i uważać ją za wymysł, ale schorzenia, które włączono do tej grupy, są bez wątpienia prawdziwe. Wiadomo również, że ryzyko wystąpienia każdej z nich znacząco rośnie, jeżeli nie troszczymy się o swoje zdrowie na co dzień. W przypadku wielu z tych chorób, niezdrowy styl życia jest głównym czynnikiem wywołującym objawy.
Jakie są choroby cywilizacyjne?
Rodzaje chorób cywilizacyjnych dzieli się na:
- Choroby układu pokarmowego: refluks, choroby zapalne jelit, tzw. wrzody żołądka i inne;
- Choroby układu moczowego: cywilizacyjną chorobą układu moczowego jest m.in. kamica nerkowa;
- Choroby układu krążenia: m.in. zawał serca, udar mózgu, miażdżyca, nadciśnienie;
- Choroby zębów, głównie próchnica;
- Cukrzyca, stany przedcukrzycowe i insulinooporność;
- Niektóre choroby nowotworowe;
- Otyłość i nadwaga;
- Zaburzenia zdrowia psychicznego:
Przyczyny chorób cywilizacyjnych
To, czym są choroby cywilizacyjne, to najprościej: następstwa niezdrowego stylu życia, związanego ze specyfiką współczesnego świata. Choroby cywilizacyjne występują zarówno u osób, które korzystają z dobrodziejstw nowoczesności w nadmiarze, jak i u tych, które dzisiejsze czasy postawiły w trudnej sytuacji.
Pojęcie chorób cywilizacyjnych jest używane mniej więcej od lat 70. To właśnie wtedy ówczesny Minister Zdrowia Kanady – Marc Lalonde opracował tzw. model holistycznego determinantu zdrowia. Jego analizy dowiodły, że czynniki niezależne od nas – takie, jak obciążenia genetyczne czy jakość opieki zdrowotnej w zamieszkiwanym kraju – mają maksymalnie od 25 do 30% wpływu na ogólny stan zdrowia człowieka.
Determinanty zdrowia w XXI wieku
Za nasz stan zdrowia w ponad 50% odpowiada natomiast styl życia i funkcjonowania na co dzień – chodzi przede wszystkim o to:
- Czy ruszamy się wystarczająco dużo w ciągu dnia – minimum godzinę dziennie (liczy się również zwykły spacer czy np. droga na przystanek)?
- Czy właściwie się odżywiamy?
- Jakie mamy metody radzenia sobie ze stresem, czy potrafimy rozładować napięcie, zamiast kumulować je w ciele?
- Czy dobrze śpimy – nie za długo i nie za krótko, dopasowując czas snu do indywidualnych potrzeb? Czy kładziemy się i wstajemy o regularnych porach?
- Czy nie nadużywamy substancji psychoaktywnych?
Wszystkie wyżej opisane czynniki mają ogromny wpływ na to, czy u jednostki wystąpią objawy poszczególnych chorób cywilizacyjnych. Zdrowy styl życia może uchronić Cię przed rozwinięciem się choroby przewlekłej nawet wtedy, gdy jesteś nią obciążony_a genetycznie. Działa to też w drugą stronę: zaniedbywanie zdrowia może zwiększyć ryzyko, że zapadniesz na choroby, do których nawet nie masz predyspozycji genetycznych.
Na nasz stan zdrowia w ok. 20% odpowiada również tzw. środowisko życia, czyli m.in.:
- Poziom zanieczyszczenia powietrza w zamieszkiwanej okolicy;
- Sytuacja ekonomiczna i warunki mieszkaniowe;
- Możliwości spędzania czasu wolnego;
- Bezpieczeństwo – sytuacja epidemiologiczna i militarna.
Środowisko życia stało się dla wielu z nas mniej przyjazne w ostatnich latach – wystarczy wspomnieć choćby o inflacji w całej Europie, pandemii wirusa Covid-19, wojnie w Ukrainie. Choroby cywilizacyjne, na które mogą mieć wpływ wyżej opisane czynniki, to m.in. astma, alergie i inne choroby płuc.
Środowisko życia ma również bardzo duży wpływ na zdrowie psychiczne – depresja czy zaburzenia lękowe znacznie częściej dotykają osoby o dochodach niewystarczających na zaspokojenie swoich potrzeb, mające podstawy, by martwić się o zdrowie swoje oraz swoich bliskich.
Czy choroby cywilizacyjne mogą zagrozić światu?
Choroby cywilizacyjne niewątpliwie należy traktować poważnie – są przyczyną około 80% przedwczesnych zgonów na całym świecie, a wiele z nich należy do najczęstszych przyczyn absencji w pracy. Twoje zdrowie zależy jednak między innymi od tego, w jaki sposób radzisz sobie ze stresem 😊 Jeżeli chcesz zapobiec wystąpieniu chorób cywilizacyjnych u Ciebie lub u Twojego dziecka, zatroszczenie się o zdrowie psychiczne i fizyczne powinno być Twoim priorytetem.