Jak zadbać o psychikę dziadków?
Rodzice i dziadkowie to osoby, które wielu z nas wskazuje jako jedne z najbliższych, najważniejszych w życiu. Pomimo to w kontakcie z seniorami nierzadko czujemy się bezradni. Chcemy być z nimi blisko, ale nie wiemy jak, bo różnimy się stylem życia czy sposobem postrzegania świata. Te różnice, o ile obydwu stronom uda się je zrozumieć i zaakceptować, mogą być jednak niezwykle wzbogacające i mogą otwierać furtkę do dzielenia się życiowym doświadczeniem i czerpania od siebie wzajemnie. A poczucie bycia potrzebnym jest z kolei jednym z najistotniejszych czynników pomagających utrzymać dobrostan psychiczny osób starszych. Jeśli zastanawiasz się, jak zadbać o psychikę dziadków, to ten artykuł jest dla Ciebie!
Jak zadbać o psychikę dziadków?
Utrzymuj z dziadkami regularny kontakt
Kontakty międzyludzkie mają kluczowy wpływ na zdrowie psychiczne w starszym wieku (zresztą to tak, jak na każdym innym etapie życia).To bardzo ważne, aby udało Ci się wygospodarować czas na rozmowę z bliskim seniorem, przynajmniej raz na kilka dni. Jeśli dotąd nie byliście ze sobą blisko, to możliwe, że początkowo będziesz postrzegał(a) te kontakty jako obowiązek. Może się to jednak zmienić, jeśli w trakcie rozmowy skupisz się nie na tym, aby „odbębnić” 5 minut konwersacji, a żeby wyrazić szczere zainteresowanie samopoczuciem i wewnętrznymi przeżyciami bliskiego Ci człowieka. Zamiast ogólnikowych pytań „co słychać” czy „no i jak tam?” spróbuj zapytać (na przykład):
- Jak się dzisiaj czujesz?
- Jak Twój nastrój w ostatnim czasie?
- Jak Ci minął dzień? Czy robiłeś(-aś) ostatnio coś ciekawego?
- Spróbuj także zadać pytanie o coś, o czym wiesz, że jest dla rozmówcy ważne: na przykład co słychać we wspólnocie parafialnej, jak zdrowie sąsiadki, która ostatnio trafiła do szpitala, czy udało się złożyć skierowanie do sanatorium?
Okaż zainteresowanie i partnerskie traktowanie
Zarówno w zadawaniu pytań, jak i reagowaniu na odpowiedzi rozmówcy ważne jest partnerskie traktowanie. Nie zwracaj się do dziadka/babci/rodzica jak do dziecka. Nie mów nienaturalnie głośno lub nienaturalnie wolno, jeśli senior nie ma problemów ze słuchem. Nie bój się rozmawiać z dziadkiem w taki sam sposób, w jaki rozmawiał(a)byś z przyjacielem lub partnerem.
Może być też tak, że usłyszysz od rozmówcy coś, co Cię zaniepokoi lub rozzłości – na przykład informację, że koronawirusa już w ogóle nie ma, a z tą panującą epidemią grypy to wszyscy przesadzają. Jeżeli chcesz zachęcić bliską osobę do zwrócenia większej uwagi na swoje bezpieczeństwo, to skrytykowanie czy wyśmianie jej aktualnego podejścia przyniesie najprawdopodobniej odwrotny skutek. W takim momencie skup się w pierwszej kolejności na wyrażeniu swoich uczuć i przede wszystkim troski („Zaniepokoiło mnie to, co powiedziałeś(-aś), bo bardzo zależy mi, byś był(a) bezpieczny(-na) i byś był(a) z nami jak najdłużej”). Ewentualne porady czy sugestie („Myślisz, że to możliwe, żebyś jednak nosił(a) maseczkę ochronną, przynajmniej w przychodni?”) zostaw na później.
Rozmowa jest również świetną okazja do tego, by kształtować w bliskiej osobie poczucie własnej wartości i pokazywać jej, że nadal jest Ci potrzebna, że nadal może Ci wiele dać. Zaniżona samoocena naraża bowiem zdrowie psychiczne seniora na poważny szwank. Warto odważyć się i podzielić z dziadkami czy rodzicami jakimś swoim aktualnym zmartwieniem, dylematem – i poprosić o poradę. Wielu seniorów podaje bycie docenianym i postrzeganym jako osoba pełna życiowej mądrości jako jeden z najważniejszych wyznaczników tego, że osiągnęło się sukces życiowy. Nie chodzi tu zresztą tylko o to, by dziadek, babcia czy rodzic poczuli się ważni. Możesz się zdziwić, jak bardzo wnoszące i wspierające mogą być dla Ciebie perspektywa seniora i jego pomysły na poradzenie sobie z tym, co aktualnie przeżywasz.
Pomagaj w odkrywaniu kluczowych wartości
Jasna hierarchia wartości i poświęcanie się działaniom, które są z tymi wartościami zgodne – to kolejny, uniwersalny czynnik sprzyjający zachowaniu zdrowia psychicznego i życiowej motywacji. Nie można o nim zapominać również wtedy, gdy zastanawiasz się, jak zadbać o psychikę dziadków.
Na zadane wprost pytanie „Jakie są Twoje wartości?” oczywiście może być bardzo trudno odpowiedzieć. Można jednak wspierać starszą osobę w takich poszukiwaniach na wiele innych sposobów. Przede wszystkim warto pytać, jak się miewa i czy czegoś jej nie brakuje w codziennym życiu. Na pytanie o to, czego brakuje, oczywiście mogą paść odpowiedzi w rodzaju „gładkiej skóry”, „zdrowego kręgosłupa” czy dotyczące tęsknoty za kimś, kto od wielu lat już nie żyje. Możemy jednak zachęcać seniora do poszukiwania tego, co jest dla niego ważne, a na co nadal ma wpływ. Mogą w tym pomóc rozmowy na temat tego:
- Co mogłoby poprawić seniorowi humor? Czy jest coś, co kiedyś lubił robić, a co porzucił, bo wydawało mu/jej się, że jest już za stary(a)?
- O czym bliska osoba marzyła, gdy była młodsza i na co brakowało jej czasu np. ze względu na wychowywanie dzieci czy pracę?
- Czy ktoś w wieku babci/dziadka/rodzica jest kimś, kogo w szczególny sposób podziwia, kto jest dla niej wzorem do naśladowania?
Zastanowienie się nad tymi pytaniami pomoże bliskiej Ci osobie w tym samym: w odnalezieniu aktywności, którym chciałaby się poświęcić w kolejnych latach swojego życia. Wzmacnianie samooceny, poczucia sprawczości, samodzielności i wiary w to, że „jeszcze wiele przede mną”, to najlepsza odpowiedź na pytanie, jak dbać o zdrowie psychiczne osoby starszej.
Ujmując to w kategoriach metafory: nie staraj się prowadzić za dziadka jego samochodu. Bądź pasażerem, który w razie potrzeby nawiguje i pomaga dotrzeć do celu.
Zachęcaj do aktywności zgodnej z wartościami
Bazującym na tym, co wspólnie odkryjecie (patrz punkt wyżej), zachęcaj i w miarę możliwości twórz seniorowi warunki do angażowania się w aktywność zgodną z jego wartościami. Może być to choćby:
Aktywność rodzinna – opieka, przekazywanie swojej wiedzy i doświadczenia młodszym członkom rodziny
Pomaganie przy wnukach i innych dzieciach w rodzinie (o ile stan zdrowia seniora na to pozwala), działalność organizacyjna np. przy przygotowaniach do wesela wnuka czy rocznicy ślubu dzieci.
Aktywność społeczna – wolontariat, praca dorywcza
Być może jest jakaś grupa społeczna, na którą senior(ka) jest szczególnie wrażliwy(-a)? Jeśli tak, to może zaangażować się w wolontariat lub lekką pracę dorywczą (np. administracyjną) w instytucji lub fundacji, która zajmuje się czymś zgodnym z jego/jej wartościami.
Aktywność fizyczna – uczestnictwo w zajęciach lokalnego klubu sportowego, skorzystanie z oferty pobliskiej siłowni
Już 10-15 minut aktywności fizycznej dziennie jest nieocenioną pomocą w utrzymaniu dobrostanu fizycznego i psychicznego. Efekty uprawiania sportu są jeszcze większe i jeszcze lepsze, jeśli staje się on okazją do nawiązywania i podtrzymywania relacji z innymi.
Aktywność edukacyjna – zdobywanie nowych umiejętności, uczestnictwo w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku
Możecie wspólnie poszukać zajęć o tematyce, która jest dla seniora interesująca. Nie musi być to koniecznie Uniwersytet Trzeciego Wieku – mogą być to również po prostu jakieś grupowe zajęcia , które wiele domów kultury czy jednostek samorządowych organizuje dla emerytów bezpłatnie.
Przeczytaj także:
Jak zadbać o psychikę seniorów w trakcie kwarantanny?
Psycholog: Pytajmy, czego nam potrzeba! | Blog CityFit
Początek depresji – jak go rozpoznać? Odpowiedz na te 3 pytania (psychomedic.pl)
Psychogeriatria | kompleksowe wsparcie dla seniorów w PsychoMedic