Jakie są przyczyny fobii? Czy fobie są dziedziczne, czy wynikają z doświadczeń życiowych?

Każdy z nas doświadcza niekiedy strachu lub lęku w obliczu zagrażających nam sytuacji. Lęk jest bowiem naturalną reakcją naszego organizmu, która mobilizuje nas do działania w sytuacji potencjalnego niebezpieczeństwa. Lęk pojawia się jednak nie tylko w sytuacjach realnego zagrożenia, ale często towarzyszy codziennym sytuacjom. Możemy bać się pobierania krwi, możemy odczuwać lęk w związku z wystąpieniem publicznym, rozmową kwalifikacyjną czy lataniem samolotem. Lęk może towarzyszyć każdej sytuacji, która wywołuje w nas jakąś obawę czy niepewność. Ten tekst jest dla Ciebie, jeżeli zastanawiasz się nad tym, jakie są przyczyny fobii.

Jeżeli jednak nasilenie lęku w konkretnych sytuacjach jest tak duże, że utrudnia nasze codzienne funkcjonowanie, obniża komfort naszego życia i powoduje, że zaczynamy robić wszystko, aby uniknąć tych lękowych sytuacji oraz bodźców, to niestety może okazać się, że cierpimy na fobię.

W poniższym artykule wyjaśniamy, czym jest fobia, z czego bierze się fobia i jakie są jej przyczyny. 

Fobie – rodzaje

Fobia to zaburzenie lękowe, które objawia się silnym, nieuzasadnionym i irracjonalnym lękiem przed jakimiś bodźcami lękowymi – sytuacjami, przedmiotami lub osobami. Charakterystyczne dla fobii lękowych jest unikanie bodźców lękotwórczych, co w wielu przypadkach prowadzi do wyraźnego obniżenia komfortu życia. Osoba cierpiąca na fobię zdaje sobie sprawę z tego, że jej lęk nie jest proporcjonalny do zagrożenia, jednak pomimo wyjaśnień i argumentów, lęk ten nie ustępuje i nie zmniejsza swojego nasilenia. 

W literaturze naukowej wyróżnia się kilka rodzajów fobii: 

1. Fobie specyficzne – dotyczą lęku przed sytuacjami lub obiektami. Wśród nich można wymienić m.in.:
   • agorafobia – lęk przed otwartymi przestrzeniami,
   • akrofobia – lęk wysokości,
   • arachnofobia – lęk przed pająkami,
   • kynofobia – lęk przed psami,
   • nyktofobia – lęk przed ciemnością,
   • klaustrofobia – lęk przed przebywaniem w ciasnych pomieszczeniach,
   • aerofobia – lęk przed lataniem samolotami, 
   • tokofobia – lęk przed ciążą, porodem i jego powikłaniami, 

2. Agorafobia – lęk przed otwartymi przestrzeniami, 

3. Fobia społeczna – lęk przed kontaktami z innymi osobami, przed negatywną oceną innych osób, przed odrzuceniem lub ośmieszeniem. 

Jakie są objawy fobii?

Osoba cierpiąca na fobię doświadcza silnego lęku zarówno przed bodźcem lękowym, jak i przed zetknięciem się z nim. W rezultacie Pacjenci z fobią wykazują silną tendencję do unikania tych sytuacji oraz przedmiotów, które wywołują w nich lęk, nawet jeżeli unikanie to powoduje znaczne pogorszenie codziennego funkcjonowania. 
W momencie zetknięcia się z bodźcem lękowym Pacjenci odczuwają szereg objawów charakterystycznych dla zaburzeń lękowych, takich jak m.in.:

• przyspieszone bicie serca,
• uderzenia gorąca,
• nadmierna potliwość,
• drżenie rąk,
• zawroty głowy,
• bóle brzucha,
• suchość w ustach.
  

W cięższych przypadkach niektóre osoby doświadczają również ataków paniki.

Skąd się biorą fobie? Przyczyny fobii

Zaburzenia lękowe w większości przypadków rozpoczynają się już w okresie dzieciństwa lub wczesnej dorosłości. Fobia może więc mieć swoje źródła w okresie dzieciństwa, a jej objawy mogą pojawić się dopiero w dorosłości. 

Z czego bierze się fobia? Badania naukowe wskazują na nieprawidłowości w funkcjonowaniu neuroprzekaźników. U osób z zaburzeniami lękowymi obserwuje się nieprawidłowości w drogach serotoniny, dopaminy oraz neuroprzekaźnika GABA. Co więcej, u Pacjentów z zaburzeniami lękowymi obserwuje się nadaktywność ciała migdałowatego, co prowadzi do nadmiernego reagowania na bodźce uznawane za zagrożenie i utrudnia regulację emocji. Wszystko to przyczynia się do nasilenia lub/i utrzymywania się lęku. 

Przyczyny fobii mogą także leżeć w traumatycznych doświadczeniach z dzieciństwa. U osoby, która w dzieciństwie była np. pogryziona przez psa, może w dorosłości rozwinąć się lęk przed psami. Fobia może również rozwinąć się na skutek uczenia się przez obserwację oraz naśladownictwa. Mianowicie, jeżeli dziecko było świadkiem np. sytuacji, w których widziało, że rodzic bał się ciemności, to może ono niejako “nauczyć się” tego lęku od rodzica. 

W rozwoju fobii znaczenie mają również indywidualne czynniki ryzyka, takie jak wysoki poziom lęku, wysoka wrażliwość, tendencja do nadmiernego reagowania, niska odporność na frustrację czy trudności w radzeniu sobie z sytuacjami stresowymi. 

Czy fobie są dziedziczne?

Badania naukowe sugerują, że istnieje genetyczne podłoże predyspozycji do zaburzeń lękowych. Prawdopodobieństwo, że na zaburzenia lękowe będą cierpieć dwie osoby z pary bliźniąt jednojajowych, jest 2 razy wyższe niż w przypadku pary bliźniąt dwujajowych. Ponadto w badaniach genetycznych potwierdzono, że połowa Pacjentów z zaburzeniami lękowych ma co najmniej jednego krewnego z takimi zaburzeniami. 

Fobie mogą mieć podłoże genetyczne, ale nie oznacza to, że będą dziedziczone zawsze. U niektórych osób może bowiem jedynie wzrastać ryzyko wystąpienia fobii, a to, czy fobia wystąpi, czy nie, będzie zależeć od interakcji z innymi czynnikami, np. środowiskowymi lub osobowościowymi. 

Jak sprawdzić, czy mam fobię?

Jeżeli zmagasz się z jakimikolwiek objawami mogącymi wskazywać na fobię, to dobry moment, aby zgłosić się po pomoc do psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry. Specjaliści na podstawie wywiadu przeprowadzą diagnozę i w razie potrzeby, zaproponują indywidualną ścieżkę wsparcia.

Samodzielnie można również wykonać dostępne w internecie testy, np. Test Lęku Społecznego Leibowitza, który pozwala ocenić nasilenie objawów fobii społecznej. Warto jednak pamiętać, że wynik testu nie jest jednoznaczny z diagnozą, jednak może być on sygnałem alarmowym skłaniającym do sięgnięcia po pomoc Specjalisty.

Jeżeli Ty lub bliska Ci osoba zmaga się z objawami mogącymi wskazywać na fobię, zapraszamy Cię na wizytę jednego z naszych Specjalistów. Im szybciej zgłosisz się po pomoc, tym większą masz szansę na szybszy powrót do zdrowia.