Błędy pamięci. Dlaczego pamiętamy rzeczy, które nie miały miejsca?
Czy kiedykolwiek zdarzyło Wam się odjechać ze stacji benzynowej bez płacenia za paliwo lub z niecierpliwością oczekiwać odpowiedzi na maila, którego – jak się później okazało – w ogóle nie wysłaliście? Pamięć ludzka bywa wyjątkowo zawodna. Badania przeprowadzone w tym roku przez grupę naukowców z University of Illinois w USA pozwoliły zrozumieć, z czego właściwie wynika fakt, że nasza pamięć stosunkowo często odnotowuje sytuacje, które… w ogóle nie miały miejsca. Co istotne, dotyczy to przede wszystkim drobnych czynności wykonywanych przez nas na co dzień. W jaki sposób zmienić swoje nawyki, aby luki w pamięci nie utrudniały nam codziennego funkcjonowania?
Skąd się biorą błędy pamięci
W ramach badania przeprowadzonego w tym roku w Stanach Zjednoczonych badacze skonstruowali pięć eksperymentów, w ramach których ich uczestnicy mieli do wykonania proste, codzienne czynności. Eksperymenty te miały dać badaczom odpowiedź na pytanie dlaczego dzieje się tak, że ludzka pamięć rejestruje często wydarzenia nie mające miejsca. Jak pokazały wyniki przeprowadzonego badania, dla ludzkiego mózgu wyjątkowo trudne jest oddzielenie faktycznie wykonanej czynności od samej intencji jej wykonania. Im bardziej rutynowa i im częściej powtarzana jest dana czynność, z tym większym trudem jesteśmy w stanie monitorować swoje zachowanie oraz pozostać uważnym przy wykonywaniu czynności. To brak uważności powoduje bowiem, że często porzucamy czynność w trakcie, a sama intencja jej wykonania zapisuje się w naszej pamięci jako już wykonane zadanie, szczególnie, jeśli na co dzień żyjemy w biegu i mamy do czynienia z dużą ilością obowiązków.
Im większa jest spójność pomiędzy samą intencją wykonania zadania a jego fizycznym wykonaniem – tym częściej w naszej pamięci pojawia się błąd i sam zamiar wykonania zadania interpretuje ona jako skończoną czynność – wynika z przeprowadzonych eksperymentów. Wynik przeprowadzonego badania dowodzi zatem dużego prawdopodobieństwa popełnienia błędu lub zaniedbania czynności powtarzanych niemal automatycznie. Autorzy badania zwracają w tym kontekście uwagę na to, iż powinniśmy być świadomi dużego potencjału błędu – tym większego, im bardziej rutynowa jest dla nas dana czynność. Dodatkowo na nieprawdziwe wspomnienia rejestrowane przez naszą pamięć wpływa fakt, że – jeśli mowa o czynnościach powtarzalnych – mamy już tak wiele wspomnień dotyczących wykonywania tego samego zadania, że dla naszego mózgu trudne staje się umiejscowienie danego zdarzenia w czasie – to między innymi dlatego nie pamiętamy czy połknęliśmy już dziś leki lub wysłaliśmy wiadomość.
Jak polepszyć swoją pamięć?
W podsumowaniu przeprowadzonych eksperymentów badacze doszli do wniosku, że omawiane błędy pamięciowe wynikają przede wszystkim z luki, jaka powstaje pomiędzy naszymi intencjami a faktycznymi działaniami. Jedyną receptą na uniknięcie tych błędów jest realizowanie konkretnych działać od razu w momencie pojawienia się intencji, pozostając przy tym uważnym do czasu zakończenia danej czynności. – Kiedy formułujemy zamiar w danej chwili, na przykład „Podpiszę teraz ten formularz”, a jest to czynność, którą wykonujemy rutynowo, warto od razu podjąć i zakończyć dane działanie. Odkładając czynność na później, prawdopodobnie nie podpiszemy formularza. Powodem jest to, że myśl o samej chęci jego podpisania zostanie zapamiętana jako faktyczne jego podpisanie” – wyjaśnia Dolores Albarracin, psycholog będąca jednym z twórców badania.
Choć same nasze intencje mają potężną moc w kontekście wykonywania codziennych czynności, praktyka pokazuje, że istotniejsze od planowania może okazać się po prostu… działanie. Dodatkowo pomocna będzie z pewnością praca z uważnością, dzięki której możemy nauczyć się skupiania swojej uwagi na pojedynczych czynnościach, które aktualnie wykonujemy, nie rozpraszając się przy tym innymi sprawami. O tym, w jaki sposób wykorzystać na co dzień techniki mindfulness, aby poprawić swoją uważność przeczytacie w TEJ rozmowie.