Jak tak naprawdę funkcjonują dorośli w spektrum autyzmu? 4 mity i półprawdy o życiu z ASD

Z artykułu dowiesz się:

• jakie są aktualne poglądy na temat życia dorosłych w spektrum autyzmu.
• o wspólnych mitach dotyczących osób z ASD i jak się mają one do rzeczywistości.
• w jaki sposób autyzm wpływa na różne aspekty życia dorosłych.
• o zmieniającej się percepcji problemów osób dorosłych z autyzmem w społeczeństwie.
• dlaczego ważne jest wsparcie terapeutyczne i jak może ono pomóc.
• czy osoby z autyzmem mogą prowadzić aktywne, samodzielne życie.
• jak edukacja i zdolności wpływają na szanse zawodowe dorosłych z ASD.

Na przestrzeni ostatnich lat coraz więcej mówi się o funkcjonowaniu dorosłych w spektrum autyzmu (ASD). Choć autyzm częściej kojarzony jest z dziećmi, to faktem jest, że autyzm towarzyszy człowiekowi przez całe życie i wpływa na wiele jego aspektów. Obecnie coraz więcej dorosłych, którzy zostali zdiagnozowani z ASD, dzieli się swoimi doświadczeniami, a wsparcie dla tej grupy społecznej rośnie. Niemniej, nadal istnieje wiele mitów i błędnych przekonań na temat życia dorosłych w spektrum autyzmu. W poniższym artykule przedstawiamy cztery powszechne mity i półprawdy na temat funkcjonowania dorosłych z ASD, wyjaśniając, jak jest naprawdę.

Dorośli w spektrum autyzmu (ASD) to grupa, o której kilka lat temu jeszcze praktycznie nikt – niestety – nie myślał. Programy wsparcia i pomocy psychoterapeutycznej dla osób z zaburzeniami ze spektrum skupiały się na dzieciach, w najlepszym razie na nastolatkach. Fakty są tymczasem takie, że autyzm (podobnie jak ADHD, o czym pisaliśmy zimą) nie mija wraz z wiekiem. Towarzyszy człowiekowi przez całe życie i nadal wpływa na wiele sfer tego życia, choć objawy mogą prezentować się w późniejszym wieku nieco inaczej, niż w dzieciństwie.

To temat, który na szczęście pojawia się coraz częściej w przestrzeni publicznej – o swoim życiu na spektrum otwarcie opowiadają niektóre osoby, u których już w wieku dorosłym zdiagnozowano autyzm, kolejni psychoterapeuci szkolą się w pracy z osobami dorosłymi z ASD, powstają także pierwsze grupy wsparcia (między innymi w PsychoMedic). Niestety nadal istnieje bardzo wiele obiegowych opinii na temat życia i funkcjonowania osób dorosłych w spektrum autyzmu, które są mitem lub w niektórych aspektach mijają się z prawdą. My wybraliśmy dla Was 4 spośród często powtarzanych obiegowych opinii o życiu w spektrum: poniżej rozbieramy je na czynniki pierwsze i tłumaczymy, jak jest naprawdę.

Mit/półprawda: Dorośli w spektrum autyzmu to niepełnosprawni nieprzystosowani do życia społecznego, którzy we wszystkim potrzebują pomocy

Fakty są takie, że owszem: niektóre osoby z ASD doświadczają bardzo dużych trudności nawet przy wykonywaniu codziennych czynności i przez całe swoje życie nie usamodzielniają się, potrzebują asysty rodziców lub opiekunów. Równie dużo osób funkcjonuje jednak na tyle dobrze, że udaje im się zdobyć wykształcenie, uniezależnić się finansowo, a nawet wchodzić w szczęśliwe związki i zakładać rodziny. Cały szkopuł tkwi bowiem w tym, że autyzm nie jest chorobą psychiczną (taką jak np. schizofrenia), która daje zestaw w miarę powtarzalnych objawów i konsekwencji u większości Pacjentów. Autyzm to spektrum – kontinuum objawów o różnej specyfice o różnym nasileniu, który u każdej jednej osoby z ASD daje nieco inny obraz kliniczny. Osoby z autyzmem niskofunkcjonującym mogą faktycznie potrzebować ciągłej pomocy ze strony rodziny i państwa, aby móc poradzić sobie w dorosłym życiu. Natomiast osoby z tzw. autyzmem wysokofunkcjonującym (czyli charakteryzującym się takimi objawami, które – według zmienianej obecnie na nowszą klasyfikacji – określa się mianem zespołu Aspergera) mogą się usamodzielnić i najczęściej osiągają do 30. roku życia samodzielność na poziomie zawodowym i finansowym.

Mit/półprawda: Osoby dorosłe w spektrum cechują się wybitnymi zdolnościami – na przykład muzycznymi albo matematycznymi – tak, jak na filmach!

Fakty są takie, że to rzadkość. Świat z pewnością byłby nieco bardziej sprawiedliwy, gdyby osoby w spektrum autyzmu miały „z automatu” rekompensowane swoje trudności poprzez posiadanie ponadprzeciętnych talentów, ale w rzeczywistości dzieje się tak w przypadku od 3 do 10% ogólnej populacji osób z ASD (czyli łącznie dzieci, młodzież i dorośli w spektrum autyzmu). W przypadku pojedynczych osób ze zdiagnozowanym autyzmem, u których występują jednocześnie szczególne zdolności – takie jak wyjątkowo dobra pamięć, bardzo wysoki iloraz inteligencji czy wysoko rozwinięte zdolności w jakiejś dziedzinie – mówi się o tzw. zespole sawanta lub tzw. zdolnościach wysepkowych. To rzadko spotykany stan, w którym osoba ze zdiagnozowanym ASD, uszkodzeniami mózgu lub niepełnosprawnością intelektualną charakteryzuje się wybitnymi zdolnościami. Znacznie częściej w przypadku osób z autyzmem odnotowuje się natomiast iloraz inteligencji poniżej średniej.

Wszystko to nie oznacza jednak, że dorośli w spektrum autyzmu statystycznie nie osiągają sukcesów zawodowych – wręcz przeciwnie: tak, jak opisaliśmy to powyżej, wiele z nich podejmuje działalność zawodową i jest w stanie utrzymać się z własnej pracy, choć nie została obdarzona zdolnościami wysepkowymi. Rzetelnych badań na ten temat cały czas brakuje, ale szacuje się, że około 40% młodych osób dorosłych w spektrum autyzmu podejmuje edukację wyższą i wielu z nich pracuje później w wyuczonych zawodach. Jak pokazują szacunki, wielu z nich – zgodnie ze stereotypem –  faktycznie wybiera zawody wymagające konkretnego myślenia (np. związane z informatyką). W gronie dorosłych w spektrum aktywnych zawodowo znajdują się jednak także artyści czy dziennikarze, którzy wykorzystują swoje lekkie pióro, aby opisywać neurotypowym czytelnikom, jak odbierają rzeczywistość – wnosząc tym samym ogromną wartość do przestrzeni medialnej.

Mit/półprawda: Dorośli w spektrum autyzmu muszą pozostawać pod stałą kontrolą psychiatryczną, aby móc normalnie funkcjonować.

Fakty są takie, że samo rozpoznanie zaburzeń ze spektrum autyzmu nie jest tożsame z koniecznością stałego pozostawania pod opieką lekarza psychiatry. Faktycznie zdarza się, że dorośli w spektrum autyzmu doświadczają objawów, które utrudniają im codzienne funkcjonowanie – np. obniżonego nastroju, lęku przed kontaktami społecznymi – i bywają to objawy na tyle nasilone, ze zalecane jest przyjmowanie leków, aby je złagodzić. Pomoc farmakologiczną poleca się jednak osobom w spektrum nie ze względu na sam fakt, że mają ASD, a ze względu na trudności psychiczne, które mogą się u nich rozwinąć w reakcji na poczucie niedostosowania czy problemy z zaadaptowaniem się w dorosłym życiu. Lekarz psychiatra nie zajmuje się leczeniem autyzmu i nie ma takiego leku, który wyleczyłby kogoś z zaburzeń ze spektrum.

„Wyleczyć” autyzmu nie jest też w stanie żadna forma terapii. Zdecydowanie zaleca się jednak, aby dorośli w spektrum pozostawali pod opieką terapeuty lub korzystali ze spotkań grupowych dla osób dorosłych. To miejsca, w których mogą „odgadać się” z trudności, jakich doświadczają w codziennym życiu, i spotkać się ze zrozumieniem. Mogą tam również rozwijać swoje umiejętności społeczne, co pomoże im w dalszym życiu: na przykład pracować nad swoimi zachowaniami i reakcjami w sytuacjach społecznych czy w bliższych związkach z pojedynczymi osobami.

Nigdy nie jest też za późno, aby zdiagnozować u danej osoby zaburzenia ze spektrum autyzmu. Szacuje się, że około 1/3 osób dorosłych w spektrum nie została zdiagnozowana w wieku dziecięcym lub młodzieńczym! Jeśli zauważasz (Ty lub osoby Ci bliskie) u siebie objawy typowe dla autyzmu i podejrzewasz u siebie ASD, zgłoś się do psychologa-diagnosty. Diagnoza pozwoli Ci lepiej zrozumieć co się z Tobą dzieje, a przede wszystkim będzie pierwszym krokiem do uzyskania fachowej pomocy, która może znacząco podnieść jakość Twojego życia.

Mit/półprawda: Dorosłe osoby z autyzmem nie powinny mieć dzieci.

To mit! Oczywiście, ze względu na cechy typowe dla ASD – czyli przede wszystkim trudność w dostrzeganiu, nazywaniu i reagowaniu na stany emocjonalne swoje oraz innych ludzi – dorośli w spektrum autyzmu mogą doświadczać w rodzicielstwie różnych trudności. Z tego względu dobrze, aby mieli zapewnione wsparcie psychoterapeutyczne, które pozwoli im jak najlepiej zaadaptować się do wyzwań w związku z byciem rodzicem. W przypadku osoby dorosłej w spektrum, która była w stanie się usamodzielnić od rodziców czy opiekunów, a następnie wejść w związek, w którym zapragnęła mieć potomstwo, nie ma jednak takiej przeszkody, która definitywnie przekreślałaby szansę na bycie wystarczająco dobrą i uważną na potrzeby malucha mamą/tatą. Podobnie brzmi odpowiedź na popularne w wyszukiwarce Google pytania:

Czy osoby z autyzmem mogą pić alkohol?

Czy mogą mieć prawo jazdy?

Czy pracują?

Tak! I mogą czerpać z tego taką samą radość i satysfakcję, jak reszta świata – neurotypowa.

Serdecznie zapraszamy do udziału w szkoleniu online z cyklu Akademia Terapeuty PsychoMedic.pl, przygotowanego z myślą o studentach psychologii i szkół psychoterapii, psychologach, pedagogach, psychoterapeutach i psychiatrach zainteresowanych tematyką diagnozy psychologicznej. Program webinarium został opracowany w oparciu o nasze wieloletnie doświadczenie w interdyscyplinarnym diagnozowaniu ASD u dorosłych: jesteśmy nagradzanym ośrodkiem klinicznym, jednym z najczęściej polecanych Pacjentom, u których wskazana jest diagnostyka w kierunku zaburzeń ze spektrum.

Podczas spotkania, które poprowadzi mgr Agata Kowalska poruszymy między innymi takie zagadnienia, jak:
– Wstęp do diagnozy spektrum autyzmu u dorosłych;
– Jak przeprowadzić wywiad diagnostyczny z Pacjentem_ką i na co w szczególności zwrócić w jego trakcie uwagę?;
– Najczęstsze wątpliwości diagnostyczne – z czym można pomylić ASD i jak przeprowadzić diagnozę różnicową?
– MMPI-2, ADOS-2 i inne: jakie narzędzia i w jaki sposób wykorzystuje się najczęściej w trakcie diagnostyki zaburzeń ze spektrum? Jak dopasować testy psychologiczne do konkretnego Pacjenta_ki?
– Praca zespołowa w procesie diagnozy osób dorosłych ze spektrum autyzmu – jak efektywnie współpracować z innymi Specjalistami na rzecz Pacjenta i jak zarządzać procesem diagnozy interdyscyplinarnej;
– Omówienie procesu diagnostycznego na przykładach z praktyki klinicznej Prowadzącej.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, kliknij.

FAQ