Czy to jeszcze nadmiar energii, czy już nadpobudliwość psychoruchowa? Jak rozpoznać objawy ADHD u niemowląt i przedszkolaków
ADHD to zaburzenie, które niekiedy jest rozpoznawane na wyrost – zdarza się, że słyszymy o dziecku, że “ma ADHD”, bo jest ruchliwe, energiczne, czasami niegrzeczne. Zdarza się i odwrotnie: dziecko, które ma problemy w nauce i w relacjach z rówieśnikami, jest traktowane z góry jako niegrzeczne, podczas gdy źródłem jego problemów jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej, czasem diagnozowany dopiero wiele lat później. Warto więc wiedzieć, jak faktycznie mogą prezentować się pierwsze objawy ADHD u dziecka, jak nie mylić ich z objawami innych trudności (na przykład z wczesnymi oznakami autyzmu) i co zrobić, gdy coś niepokoi nas w zachowaniu pociechy.
Na początku warto podkreślić, że pierwsze lata życia dziecka to okres, w którym może być jeszcze za wcześnie na postawienie diagnozy ADHD. Pełne spektrum objawów nadpobudliwości psychoruchowej najczęściej ujawnia się bowiem dopiero między 6 a 12 rokiem życia. Wcześniej dziecko może nie spełniać wszystkich kryteriów dla diagnozy tego zaburzenia, ale jednocześnie przejawiać już niepokojące zachowania, na które zawsze warto pozostać czujnym. Jeśli obserwujecie u swojego syna lub córki symptomy opisane niżej, zawsze warto zgłosić się do doświadczonego psychologa dziecięcego – ten podpowie Państwu, jak wspomagać rozwój dziecka już od najmłodszych lat, a także zweryfikuje, czy i kiedy u dziecka powinna zostać wykonana diagnoza psychologiczna. Profesjonalne testy wykonane przez klinicystę dziecięcego umożliwią potwierdzenie lub wykluczenie u pociechy wszelkiego rodzaju zaburzeń psychicznych. Pierwsze objawy ADHD, schemat diagnozy i możliwości leczenia u najmłodszych szerzej opisujemy w naszym głównym tekście – poświęconym nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci.
Mój niemowlak ma ADHD – czy to możliwe?
Tak, pierwsze objawy ADHD mogą ujawniać się już u dzieci w pierwszych miesiącach życia. Nie zmienia to jednak faktu, że nawet, jeśli u malutkiego dziecka zauważalne są wszystkie symptomy uznawane za wczesne oznaki nadpobudliwości, to jest to jeszcze za wcześnie na diagnozę. Kiedy do gabinetu psychologa dziecięcego zgłaszają się rodzice z niemowlęciem, którego zachowanie ich niepokoi, działania Specjalisty są skoncentrowane przede wszystkim na wczesnym wspomaganiu rozwoju. Psycholog podpowie Państwu, jak opiekować się maluszkiem, żeby łagodzić u niego nadmierne pobudzenie, i jak wspomagać rozwój umiejętności właściwych dla jego wieku. Cykliczne konsultacje ze Specjalistą pozwolą na ocenę postępów, a także – w sytuacji, gdy wraz z wiekiem u pociechy będą się pojawiały kolejne objawy – na przeprowadzenie diagnozy psychologicznej najszybciej, jak tylko będzie to możliwe. W sytuacji, gdy dziecko otrzymuje odpowiednią diagnozę i terapię już w wieku kilku lat, istnieje ogromna szansa na to, że zaburzenie nie będzie miało destrukcyjnego wpływu na jego życie.
W przypadku maluszków poniżej 1 roku życia, zaniepokoić powinny takie objawy i elementy zachowania, jak:
- Duży niepokój u dziecka – dzidziuś często zanosi się płaczem bez powodu, ciężko go uspokoić, dziecko nienaturalnie dużo się rusza (np. nieustannie macha rączkami i nóżkami);
- Maluszek bardzo złości się i płacze, jeśli cokolwiek mu się nie udaje;
- Dziecko nie uczy się na swoich błędach, na przykład często bawi się lub raczkuje w pobliżu mebli i ostrych krawędzi, mimo, że już kilka razy się przez to uderzyło;
- Maluszek przejawia dużą potrzebę stymulacji – np. szybko psuje zabawki, bo uderza nimi o podłogę lub ścianę;
- Dziecko bardzo szybko się nudzi (nie jest w stanie samodzielnie pobawić się choćby przez kilka minut);
- Pierwsze objawy ADHD mogą obejmować także problemy ze snem (wielokrotne wybudzanie się w nocy po 6. miesiącu życia) i karmieniem (dziecko “wybrzydza” przy jedzeniu, często ma kolki i wymiotuje).
W pierwszej kolejności warto udać się na konsultację do neurologa dziecięcego, który wykluczy medyczne podłoże tych objawów (np. konsekwencje powikłań przy porodzie). Jeżeli lekarz potwierdzi, że stan ogólny dziecka jest dobry, wówczas warto zgłosić się do psychologa.
Pierwsze objawy ADHD w wieku przedszkolnym
W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym, ADHD może dawać już bardziej “typowe” objawy, czyli związane z:
Zaburzeniami koncentracji:
- Dziecko sprawia wrażenie, jakby nie słuchało, co się do niego mówi: ignoruje prośby i polecenia opiekunów, lub wykonuje je nieprawidłowo;
- Pociecha ma trudności z utrzymaniem koncentracji na jednej czynności, jest w stanie skupić się na znacznie krócej, niż jego/jej rówieśnicy;
- Przedszkolak często gubi lub psuje swoje rzeczy – zarówno w złości, jak i nieumyślnie;
- Kilkulatki z ADHD często nie lubią także uczyć się nowych rzeczy i unikają zadań lub zabaw, w których gorzej sobie radzą.
Nadmierną aktywnością:
- Dziecko jest w nieustannym ruchu, ma dużą trudność z wysiedzeniem w miejscu, np. w trakcie posiłku;
- Zdaje się być “niezmordowane”, sprawia wrażenie, jakby zawsze miało siłę na zabawę i aktywność – trudno jest mu też spożytkować swoją energię, przez co często wtrąca się do rozmów dorosłych lub jest ponadprzeciętnie hałaśliwe.
Impulsywnością:
- Dziecko bardzo dużo mówi, nie czekając na swoją kolej – czasem bywa także złośliwe, “krnąbrne”;
- Nie reaguje na upomnienia i kary: powtarza te same, nieprawidłowe zachowania, mimo wielokrotnego zwracania uwagi i negatywnych konsekwencji;
- Często wchodzi w konflikty z innymi dziećmi – wyrywa zabawki, bije, szarpie lub krzyczy na rówieśników, reaguje rozpaczą lub wściekłością nawet na drobne nieporozumienia.
Jeśli takie objawy dotyczą Twojego przedszkolaka, skontaktuj się z psychologiem dziecięcym. Specjalista zweryfikuje, czy to faktycznie pierwsze objawy ADHD, czy też przejawy innych trudności. Ustali, jakie formy pomocy są możliwe i wskazane w przypadku Twojego dziecka, biorąc pod uwagę jego wiek i doświadczane objawy – najpewniej skieruje je na diagnozę psychologiczną, trening umiejętności społecznych / zastępowania agresji lub terapię indywidualną.