Spis treści:
Z artykułu dowiesz się:
- jak stres i przemęczenie wpływają na pamięć i jak sobie z tym radzić,
- które objawy mogą wskazywać na poważniejsze problemy z pamięcią,
- jakie choroby mogą powodować zaburzenia pamięci,
- czym charakteryzują się różne rodzaje zaburzeń pamięci,
- jakie są różnice między ilościowymi a jakościowymi problemami z pamięcią,
- w jaki sposób styl życia może poprawić funkcjonowanie pamięci,
- jak dieta i nawyki zdrowotne mogą wspomagać pamięć,
- jakie ćwiczenia umysłowe wpływają na poprawę zdolności pamięciowych.
Problemy z pamięcią mogą stanowić przejściowe trudności lub być symptomem poważniejszych zaburzeń zdrowotnych. Codzienne życie pełne stresu, przemęczenia i niedoboru snu może osłabiać naszą zdolność zapamiętywania i odtwarzania informacji. Ważne jest jednak, by odróżnić te chwilowe zakłócenia od problemów wymagających uwagi specjalisty. Czy zatem trudności z pamięcią to choroba, czy jest to chwilowy problem spowodowany obciążającym trybem życia?
Niedawno pisaliśmy na naszym blogu o problemach z pamięcią. Takie dolegliwości – zwłaszcza te krótkotrwałe – mogą przydarzyć się każdemu. Wysoki poziom stresu, przewlekłe zmęczenie, niewystarczająca ilość snu to „prosta recepta” na obniżenie swoich zdolności pamięciowych, i to zarówno w zakresie przyswajania nowych informacji, jak i odtwarzania już tych posiadanych. Warto mieć jednak na uwadze, że źródłem zaburzeń pamięci może być nie tylko szybkie tempo życia i brak czasu na odpoczynek, ale również poważna choroba. Zapominanie istotnych informacji (takich chociażby, jak godziny przyjmowania leków, czy terminy spłaty kolejnych rat kredytu) może przysporzyć nam sporo naprawdę nieprzyjemnych, a czasem i niebezpiecznych kłopotów.
Po czym poznać, że doświadczane przez nas zaburzenia pamięci to problem, który może wymagać leczenia? Jakie są najczęstsze przyczyny problemów z pamięcią? I wreszcie – jak poprawić pamięć „domowymi sposobami” i w jaki sposób dbać o to, aby była sprawna jak najdłużej?
Problemy z pamięcią – najczęstsze objawy
Pamięć to jedna z bardziej złożonych zdolności poznawczych człowieka, zaangażowana w większość zachodzących w naszym mózgu procesów intelektualnych (mowa, myślenie, liczenie, itd.). Tak jak istnieje wiele rodzajów pamięci, tak też różne mogą być objawy pogorszenia jej funkcjonowania. Na przykład zaburzenia pamięci krótkotrwałej będą się manifestować trudnościami w przypomnieniu sobie zdarzeń z nieodległej przeszłości (sięgającej do kilku godzin wstecz). Z kolei problemy z pamięcią długotrwałą – znacznie utrudnią (albo wręcz uniemożliwią) odtwarzanie sytuacji i wydarzeń, które miały miejsce wiele lat temu.
Zaburzenia pamięci mogą mieć charakter ilościowy, jak i jakościowy. W przypadku zaburzeń o charakterze ilościowym wyróżniamy:
- Hipermnezję – zdolność pamiętania znacznie większego zakresu informacji niż przeciętna osoba w danym wieku
- Hipomnezję – utrudnienie procesów zapamiętywania w pewnym zakresie
- Amnezję – całkowity lub czasowy zanik pamięci (może dotyczyć np. wybranego okresu życia)
W przypadku zaburzeń jakościowych możemy mieć do czynienia np. z:
- konfabulacjami – polegającymi najczęściej na wypełnianiu brakującej części wspomnień wymyślonymi informacjami
- złudzeniami pamięciowymi – które powodują, że mylnie wydaje nam się, iż doświadczyliśmy jakiegoś wydarzenia czy sytuacji.
Kiedy zaczynamy doświadczać problemów z pamięcią, niekoniecznie od razu zdajemy sobie z nich sprawę (zwłaszcza, jeśli u ich podłoża leży jakaś poważniejsza choroba). O zapominaniu przez nas o ważnych rzeczach mówią nam natomiast nasi bliscy – którzy dobrze nas znają i/lub przebywają z nami na co dzień. Sygnały, które zdecydowanie powinny nas zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza, to między innymi:
- zapominanie o codziennych obowiązkach
- gubienie rzeczy
- zapominanie słów
- zapominanie imion (zarówno dobrze znanych, jak i nowo poznanych osób)
- dezorientacja w czasie i miejscu
- gubienie wątku w rozmowie
- utrzymujący się wysoki poziom rozproszenia, bardzo duże problemy z koncentracją.
Zapominanie – choroba, czy przejściowe problemy?
Jak zostało już wyżej wspomniane – zaburzenia pamięci mogą przydarzyć się każdemu. Sprzyja im nadmiar obowiązków, intensywny tryb życia, duży stres, a także chroniczne niewyspanie (co na pamięć ma zazwyczaj ogromny wpływ, podobnie zresztą jak i na całe funkcjonowanie poznawcze).
Bywa jednak i tak, że u podłoża kłopotów z zapamiętywaniem i/lub odtwarzaniem informacji leży choroba. Z zaburzeniami pamięci wiążą się przede wszystkim takie problemy zdrowotne jak:
- choroba Alzheimera (która bywa czasem nazywana „chorobą zapominania”)
- choroba Parkinsona
- choroba Wilsona
- nowotwory ośrodkowego układu nerwowego
- schorzenia endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga)
- alkoholizm
- depresja
- stwardnienie rozsiane
- stany poudarowe (po udarach krwotocznych i niedokrwiennych)
- wstrząsy/urazy psychiczne
- urazy głowy (np. po różnego rodzaju wypadkach)
- zatrucie metalami ciężkimi.
Na stan pamięci mogą również wpływać niektóre leki, a także – co nieuniknione – proces starzenia się organizmu. Warto jednak wiedzieć, że nad jakością naszych zdolności poznawczych można (a nawet trzeba) pracować. Co poprawia pamięć i jak zadbać o to, aby służyła nam jak najdłużej?
Co na poprawę pamięci?
Na poprawę pamięci doskonale działają przede wszystkim:
- zdrowy styl życia, uwzględniający odpowiednią ilość snu i odpoczynku
- redukcja stresu (pomocna może być np. profesjonalna psychoterapia)
- odpowiednia dieta – bogata w warzywa i rośliny strączkowe
- właściwe nawodnienie organizmu
- regularna aktywność fizyczna
- ćwiczenie pamięci (np. w postaci rozwiązywania krzyżówek i łamigłówek)
- czytanie książek
- brak nałogów (szkodliwe są głównie papierosy i alkohol)
- dbanie o serce i układ krążenia
Stosowanie się do powyższych wskazówek stanowi również doskonałą profilaktykę procesów otępiennych, w tym także choroby Alzheimera.
FAQ
Problemy z pamięcią mogą wynikać z różnych czynników, takich jak stres, przemęczenie, niewłaściwa dieta, brak snu, a także choroby neurologiczne, endokrynologiczne czy psychiczne. Czynniki te mogą prowadzić do osłabienia zdolności zapamiętywania i koncentracji.
Nie, zaburzenia pamięci nie zawsze są oznaką choroby. Często są wynikiem przejściowych czynników, takich jak stres czy zmęczenie. Jednak jeśli problemy z pamięcią są uporczywe lub nasilają się, warto skonsultować się z lekarzem.
Do objawów, które powinny skłonić do konsultacji z lekarzem, należą: częste zapominanie codziennych obowiązków, gubienie rzeczy, trudności z przypominaniem sobie słów, dezorientacja w czasie i miejscu, gubienie wątku w rozmowie oraz problemy z koncentracją.
Zdrowy styl życia, obejmujący odpowiednią ilość snu, zbilansowaną dietę, regularną aktywność fizyczną oraz unikanie stresu, ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie pamięci. Niewłaściwe nawyki mogą prowadzić do pogorszenia zdolności poznawczych.
Skuteczne techniki poprawy pamięci to m.in. regularne ćwiczenia umysłowe, takie jak rozwiązywanie krzyżówek, nauka nowych umiejętności, technika Pomodoro, metoda loci oraz medytacja. Te metody pomagają w utrzymaniu sprawności poznawczej.
Tak, dieta bogata w kwasy omega-3, antyoksydanty oraz witaminy z grupy B wspiera funkcjonowanie mózgu i może poprawiać pamięć. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu.
Regularna aktywność fizyczna poprawia krążenie krwi, zwiększa dopływ tlenu do mózgu i wspiera neurogenezę, co pozytywnie wpływa na funkcje poznawcze, w tym pamięć.
Pamięć krótkotrwała przechowuje informacje przez krótki czas, zazwyczaj kilka sekund do minut, natomiast pamięć długotrwała pozwala na przechowywanie informacji przez dłuższy okres, od dni do lat.
Tak, długotrwały stres może negatywnie wpływać na pamięć, prowadząc do trudności z koncentracją i zapamiętywaniem. Redukcja stresu jest istotna dla utrzymania zdrowia poznawczego.
Jeśli problemy z pamięcią są uporczywe, nasilają się lub wpływają na codzienne funkcjonowanie, warto skonsultować się z lekarzem w celu diagnozy i ewentualnego leczenia.
