Autyzm cyfrowy, czyli co smartfony robią z naszym mózgiem?
Pandemia koronawirusa sprawiła, że ogromna część życia każdego z nas przeniosła się przed ekrany komputerów, laptopów i smartfonów. Wiadomo, że izolacja, lęk o zdrowie i ostre restrykcje doprowadziły do pogorszenia się psychicznego stanu zdrowia wielu osób. Fakt, że nierzadko spędzamy przed ekranami większą część dnia, przyczynił się również do zaistnienia jeszcze innego problemu, określanego jako autyzm cyfrowy. Jeżeli czujesz, że Ty lub Twoje dziecko spędzacie przed ekranami zbyt dużo czasu – sprawdź, jak i dlaczego ciągłe siedzenie “z nosem w telefonie” sprawia, że czujemy się gorzej.
Czym jest autyzm cyfrowy?
Autyzm cyfrowy to pojęcie potoczne – nie jest to określenie na chorobę lub zaburzenie, które może rozpoznać psychiatra czy psycholog. Nie należy go również mylić z “prawdziwym” autyzmem, który jest wrodzonym zaburzeniem neurorozwojowym, choć niektóre jego objawy są podobne do objawów autyzmu cyfrowego (stąd też nazwa zjawiska będącego przedmiotem tego artykułu). Objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu to między innymi brak potrzeby utrzymywania bliskich kontaktów z innymi ludźmi lub niezdolność do podtrzymywania tych kontaktów, a także częste uczucie przebodźcowania i trudności z funkcjonowaniem w środowisku, gdzie dzieje się wiele naraz. Jeżeli zauważasz takie symptomy u siebie lub swojego dziecka, i jeżeli współwystępują one z innymi trudnościami opisanymi w tekście podlinkowanym powyżej – warto zgłosić się na konsultację do psychologa i diagnostykę w kierunku autyzmu.
Pojęcie autyzmu cyfrowego odnosi się natomiast do pogorszenia się stanu psychicznego i funkcjonowania poznawczego, co jest zjawiskiem powszechnym w przypadku nadużywania telefonu i Internetu. Neurobiolodzy i psycholodzy wskazują, że osoby, które spędzają kilka godzin dziennie, przeglądając aplikacje na smartfonie, po jakimś czasie zaczynają doświadczać w życiu różnych trudności: problemów zbiorczo określanych mianem autyzmu cyfrowego. Są to:
Gorsze samopoczucie wskutek nadmiaru przyswajanych informacji.
Szacuje się, że jeżeli spędzamy dziennie w sieci po 5-8 godzin dziennie (a stało się to niestety normą dla populacji młodzieży i dorosłych), to dziennie stykamy się tam z liczbą informacji i bodźców, których przetworzenie wymaga takiego samego wysiłku, co przeczytanie jednej książki. A przeczytanie jednej książki dziennie to olbrzymi wysiłek poznawczy! Niestety, o ile czytanie wielu książek może pozytywnie wpływać na nasz umysł i poziom wiedzy, o tyle ciągłe “scrollowanie” nie przynosi praktycznie żadnych korzyści. Konsekwencje nadmiaru bodźców są natomiast takie, że czujemy się przemęczeni i często tracimy siły na inne aktywności poza pracą, kluczowymi obowiązkami domowymi i właśnie spędzaniem czasu przed ekranem. Młodzi ludzie nadużywający telefonu zaczynają się czuć tak, jakby byli o kilkanaście lat starsi.
Mniejsza kreatywność.
W Internecie głównym źródłem przekazu stał się obraz. To sprawia, że nasze umysły muszą wykonywać znacznie mniej tzw. myślenia konceptualnego, czyli takiego, w którym twórczo analizujemy zdobyte informacje i wpadamy na nowe pomysły. Myślenie konceptualne uruchamia się przede wszystkim w trakcie czytania tekstów. Teraz słowo pisane wypierają grafiki, a przez to z coraz większym trudem przychodzi nam kreatywne myślenie i poszukiwanie nowych rozwiązań.
Trudności z koncentracją, pracą i nauką.
Przytłoczenie nadmiarem bodźców i przyzwyczajenie do hasłowych informacji podanych w formie “papki”, których przyswojenie nie wymaga świadomego wysiłku, sprawia, że coraz ciężej jest nam sobie radzić z zadaniami wymagającymi skupienia. Jakość wykonania osób “uzależnionych” od telefonu spada nie tylko dlatego, że mamy trudności z koncentracją i kreatywnym myśleniem. Dużo czasu i wysiłku zajmuje nam również samo przymuszanie się do tego, aby nie przerwać rozpoczętej pracy i nie sięgnąć po telefon – przez co nie jesteśmy w stanie włożyć w swoje obowiązki całej energii.
Trudności z utrzymywaniem relacji.
Istnienie Internetu i różnego rodzaju komunikatorów (Messenger, WhatsApp, Skype i inne) miało na celu usprawniać nasz kontakt z innymi i umożliwiać nam podtrzymywanie więzi nawet z tymi, którzy są bardzo daleko. Niestety, jeśli spędzamy w sieci zbyt wiele czasu, to po pierwsze tracimy energię na kontakty z innymi ludźmi, a po drugie czujemy przymus ciągłego sprawdzania, co dzieje się w świecie online. To sprawia, że często wybieramy ponowne sprawdzenie Facebooka lub portalu informacyjnego zamiast rozmowy z bliską osobą lub odpisania jej na wiadomość.
Problemy psychiczne u dzieci i młodzieży.
Ponadto, nadmiar czasu spędzanego przed ekranami może dawać szczególne poważne konsekwencje w przypadku dzieci. Są to między innymi: trudności z nauką i niezdolność do skupiania uwagi przez dłuższy czas, opóźnienie rozwoju mowy i języka, pogorszenie nastroju, nadpobudliwość, drażliwość.
Czy można pokonać autyzm cyfrowy?
“Leczenie” uzależnienia od telefonu wymaga pewnego czasu, stopniowego wdrażania zmian, wytrwałości, a także wyrozumiałości dla samego siebie, jeśli na początku nie udaje nam się realizować zamierzonych celów. Jeśli chcemy poczuć się lepiej i ze świata online wejść na powrót do świata rzeczywistego, warto wprowadzić pewne zmiany i wdrożyć nowe nawyki. O tym, jak zwalczyć uzależnienie od telefonu, przeczytasz tutaj 😊