Kiedy iść do psychiatry? Mniej oczywiste sygnały, że możesz potrzebować pomocy
Poszukując w Internecie odpowiedzi na pytanie „kiedy iść do psychiatry”, natrafimy przede wszystkim na informacje, że psychiatra to lekarz, który zajmuje się osobami zmagającymi się z obniżonym nastrojem, lękiem czy poważnymi trudnościami w codziennym funkcjonowaniu (często po doświadczeniu jakiegoś traumatycznego wydarzenia). Warto wiedzieć jednak, że problemy ze zdrowiem psychicznym mogą się – w szczególności na początku – objawiać w inny sposób, często mniej „spektakularny”. Niektóre trudności psychiczne mogą też dawać niespecyficzne objawy, które skłaniają Pacjenta do poszukiwania pomocy w innym miejscu, niż gabinet psychiatry.
W tym wpisie opisujemy kilka spośród objawów, które mogą świadczyć o tym, że Ty (lub osoba Ci bliska) doświadczacie początków kryzysu zdrowia psychicznego, a odpowiednio szybka pomoc psychiatry lub psychoterapeuty skutecznie uchroni Was przed pogłębianiem się tego problemu.
Problemy ze snem i/lub apetytem
Zaburzenia snu i zaburzenia apetytu są wymieniane jako tzw. atypowe objawy depresji. Mogą, ale nie muszą współwystępować z obniżonym nastrojem. Zakłócony rytm snu czy odżywiania się niekiedy jest też pierwszym objawem zaburzeń lękowych: zdarza się, że osoba wypiera uczucie irracjonalnego niepokoju (czyli główny objaw tak zwanej nerwicy), które ulega „przekształceniu” w dolegliwości ze strony organizmu.
Zaburzenia snu mogą przejawiać się na różny sposób. Z jednej strony mówi się o nich w kontekście bezsenności, która nie ustępuje pomimo przestrzegania zasad higieny snu: czyli kładzenia się spać i wstawania o regularnych porach, wstrzymywania się od jedzenia i korzystania z telefonu oraz komputera bezpośrednio przed pójściem spać oraz niespędzania czasu w łóżku i w sypialni za dnia. Zaburzenia snu mogą jednak również objawiać się poprzez znacznie zwiększoną potrzebę snu, czyli na przykład uczucie ciągłego zmęczenia i wyrobienie w sobie nawyku kilkugodzinnych drzemek w ciągu dnia – pomimo, że nie śpimy w nocy mniej, niż kiedyś, a kiedyś była to wystarczająca dawka snu, aby mieć siły na cały dzień. Utrzymujące się problemy ze snem to już sygnał, że nadszedł moment, kiedy iść do psychiatry.
Problemy z apetytem również mogą przejawiać się dwojako: w zmniejszonym lub zwiększonym łaknieniu. Warto zwrócić szczególną uwagę na swoje zdrowie psychiczne, gdy zauważamy u siebie zmniejszoną potrzebę jedzenia, omijamy posiłki lub przestajemy odczuwać przyjemność z jedzenia potraw, które kiedyś były naszymi ulubionymi. Powodem do niepokoju powinien być również znacząco zwiększony apetyt i zauważenie u siebie tendencji na przykład do zajadania stresu, czyli zjadania za dużych ilości (zwłaszcza słodyczy czy tzw. śmieciowego jedzenia), gdy czujemy się zestresowani lub przytłoczeni emocjami.
Niektóre dolegliwości ze strony ciała
Bardzo wiele trudności i zaburzeń psychicznych daje tzw. objawy psychosomatyczne, czyli płynące z ciała, ale mające swoje źródło w psychice. Niekiedy pojawiają się one obok objawów typowo psychicznych, czyli na przykład lęku i obniżonego nastroju, ale równie często są – w szczególności na początku – jedynym uświadamianym sobie przez Pacjenta objawem. Zawsze warto skonsultować się z psychiatrą, gdy od dłuższego czasu doświadczamy nieprzyjemnych objawów, a lekarze innych specjalności nie są w stanie znaleźć żadnych typowo medycznych ich przyczyn. Objawy psychosomatyczne w żadnym razie nie są dowodem na to, że jesteś „histerykiem” albo „hipochondrykiem”. Są sposobem, na jaki umysły i ciała bardzo wielu z nas próbują nas zaalarmować, że z psychiką dzieje się coś niedobrego.
Objawy psychosomatyczne mogą tak naprawdę dotyczyć wszystkich sfer funkcjonowania naszego organizmu. Szczególnie częste objawy ze strony ciała, których źródło leży w psychice, to:
- Bóle i zawroty głowy;
- Napięciowe bóle mięśni kręgosłupa;
- Kołatanie serca;
- Uczucie dławienia się, nawracająca zgaga;
- Objawy ze strony układu pokarmowego (częste bóle brzucha, biegunki);
- Duszności połączone np. z kołataniem serca, co szerzej opisujemy poniżej.
Nagły napad duszności, często przypominający zawał – kiedy iść do psychiatry i dlaczego?
Nagłe doświadczenie trudności z oddychaniem, często połączone z przyspieszonym biciem serca, drżeniem rąk, zaburzeniami widzenia i katastroficznymi myślami („umieram”, „chyba mam zawał”) to komponenty, na które składa się typowy atak paniki. Po doświadczeniu pierwszego napadu paniki Pacjenci często kierują swoje kroki do internisty lub kardiologa, jednak ci Specjaliści są w zakresie tego problemu bezradni.
Podłoże napadu lęku jest psychiczne, ale mogą go wyzwolić czynniki zewnętrzne – na przykład upały czy wysoka temperatura w pomieszczeniu, która może wzbudzić w nas odruchową obawę, że zaraz nie będzie czym oddychać. Zdarza się, że atak paniki jest zdarzeniem odosobnionym w życiu danej osoby i dochodzi do niego na przykład wskutek zbyt długiego przebywania w gorącej kąpieli w zaparowanej łazience albo bezpośrednio po otrzymaniu smutnej lub stresującej informacji. Jeżeli jednak atak paniki powtarza się bez powodu lub dochodzi do niego w momencie, gdy stykamy się z czymś, czego bardzo się boimy (choć wiemy, że jest to irracjonalne, co może być objawem fobii) – należy skonsultować się z psychiatrą. To lekarz, który będzie mógł zdiagnozować podłoże tego problemu i przepisać Ci leki, które obniżą Twój poziom lęku albo które będziesz mógł/a przyjąć doraźnie, gdy poczujesz, że zbliża się napad lękowy. W razie potrzeby psychiatra może skierować Cię również na psychoterapię.
Utrata sił do działania, uczucie bezsilności
O kryzysie zdrowia psychicznego może również świadczyć zmęczenie pracą, które nie mija pomimo odpoczynku czy urlopu, oraz spadek motywacji i chęci do działania. Warto przyjrzeć się sobie, gdy praca zawodowa, która do tej pory sprawiała nam radość, staje się tylko przykrym obowiązkiem, gdy tracimy chęć do wdrażania nowych pomysłów. Zaniepokoić powinno nas również to, że nagle stało się dla nas bardzo trudne planowanie codziennej pracy i że nabraliśmy tendencji do odraczania realizacji swoich obowiązków, choć ciężko jest uchwycić tego przyczynę.
Częstym objawem trudności psychicznych (u mężczyzn zwłaszcza) jest też drażliwość. Gdy coraz częściej czujemy się poirytowani z powodu czegoś, co dawniej nie wywołałoby u nas szczególnej reakcji albo gdy bliscy zwracają nam uwagę, że się zmieniliśmy, warto pomyśleć o poszukaniu dla siebie profesjonalnej pomocy. Odpowiadając na pytanie „kiedy iść do psychiatry”, „kiedy iść do psychologa” – można powiedzieć: zawsze wtedy, gdy czujemy, że coś w naszym umyśle nas uwiera. Dla Specjalisty od zdrowia psychicznego żaden problem, z którym się zgłosimy, nie będzie błahy. Im szybciej zadbamy o swoje zdrowie psychiczne i dowiemy się, czy korzystne może być dla nas skorzystanie z farmakoterapii lub psychoterapii, tym większa szansa, że problem uda się zdusić w zarodku i nie doświadczymy poważnego kryzysu zdrowia psychicznego.