Europejski Tydzień Autyzmu 2021: jakie są odmiany autyzmu i co się w nich wkrótce zmieni?
W nazewnictwie dotyczącym autyzmu, jak również w krążących powszechnie i często wykluczających się informacjach na temat autyzmu, można się łatwo pogubić. Czy wszystkie określenia na autyzm, z jakimi można się spotkać w przestrzeni publicznej, oznaczają to samo? Czy Zespół Aspergera to też autyzm? Czym mogą się od siebie różnić, a jakie cechy wspólne mają ze sobą osoby z autyzmem? Jak należy rozumieć określenia “autyzm niskofunkcjonujący” i “autyzm wysokofunkcjonujący”? Wyjaśniamy.
Warto zacząć od tego, jak w ogóle należy mówić na autyzm i które nazwy spośród tych, z jakimi można się spotkać, są poprawne.
Autyzm – podstawowy słowniczek
“Legalne” określenia na autyzm, których znaczenie jest takie samo, to:
- Zaburzenia ze spektrum autyzmu/ spektrum autyzmu – tajemnicze określenie “spektrum” bierze się stąd, że autyzm nie jest typową jednostką chorobową, która daje takie same lub bardzo podobne objawy u każdej osoby. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, każda osoba z zaburzeniami ze spektrum ma trudności z komunikacją z innymi oraz charakteryzuje ją niechęć do zmian, połączona z tendencją do powtarzalnych, czasem wręcz obsesyjnych zachowań. To, jak nasilone są te objawy u danej osoby oraz jak wpływają one na jej życie, może jednak wyglądać u każdego bardzo różnie. Autyzm jest bowiem spektrum (inaczej mówiąc: kontinuum) objawów, które mogą mieć różne natężenie i dawać różny obraz kliniczny. W przypadku osób, u których symptomy są skrajnie nasilone, używa się określenia “autyzm niskofunkcjonujący”. U tych zaś, które funkcjonują na co dzień dobrze (patrząc z boku – niemal tak, jak osoby rozwijające się prawidłowo), mówi się o czymś takim, jak “autyzm wysokofunkcjonujący”.
- ASD – autism spectrum disorder. To po prostu anglojęzyczne określenie na zaburzenia ze spektrum autyzmu. W Polsce często używa się jego skrótu – ASD.
- Nieneurotypowość / osoba nieneurotypowa. Autyzm czasem określa się również jako nieneurotypowość, co wynika z tego, że jest to tzw. zaburzenie neurorozwojowe – czyli wpływające na ogół funkcjonowania człowieka i wynikające z odmiennego sposobu pracy mózgu oraz całego układu nerwowego. Osoby spoza spektrum autyzmu określa się jako neurotypowe (upraszczając – takie, których umysł pracuje w sposób podobny do większości).
Do często używanych należą również określenia “zaburzenia autystyczne”, “osoba autystyczna”, “autystyk”. Często używają ich nawet same osoby znajdujące się na spektrum. Aby uniknąć stygmatyzowania, najlepiej jest jednak mówić o osobach ze zdiagnozowanym ASD jako o “osobach z zaburzeniami ze spektrum autyzmu”, “osobach znajdujących się na spektrum”, “osobach nieneurotypowych”.
Różne rodzaje autyzmu
Obecnie w Polsce dodatkowo stosuje się jeszcze rozróżnienie na odmiany autyzmu: autyzm dziecięcy, autyzm atypowy oraz Zespół Aspergera.
- Autyzm dziecięcy diagnozuje się u osób, u których objawy ASD były widoczne jeszcze przed trzecim rokiem życia. U większości dzieci, objawy autyzmu pojawiają się bardzo wcześnie, jeszcze w wieku niemowlęcym (choć czasem pozostają niezauważane lub są nieprawidłowo diagnozowane).
- Autyzm atypowy – diagnozę taką stawia się w sytuacji, gdy objawy autyzmu pojawiły się dopiero po trzecim roku życia dziecka, i kiedy istotnie wpływają na życie Pacjentka/ki, ale nie spełniają wszystkich kryteriów dla diagnozy autyzmu. W praktyce autyzm atypowy można rozpoznać np. u dziecka, u którego nietypowy styl funkcjonowania zauważono dopiero w szkole podstawowej, i które ma co prawda poważne problemy z komunikacją z innymi, ale jest w stanie adaptować się do zmian i nie ma tendencji do obsesyjnych zachowań czy zainteresowań.
- Zespół Aspergera to tzw. łagodniejsza odmiana autyzmu. Zespół Aspergera diagnozowano do tej pory u osób z końca kontinuum, które radzą sobie w życiu względnie dobrze i dobrze posługują się mową, ale 1) mają problemy w interakcjach społecznych (np. mają trudności z okazywaniem empatii, nie rozumieją żartów i ironii) oraz 2) mają specyficzne zainteresowania i sztywne wzorce zachowań.
To rozróżnienie, które obowiązuje w dziesiątej edycji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD. W roku 2022 w życie wejdzie nowa edycja klasyfikacji: ICD-11, gdzie wszystkie wyżej wymienione zaburzenia są zbiorczo określane mianem zaburzeń ze spektrum autyzmu – bez względu na wiek, w którym wystąpiły objawy. Stawiając diagnozę zgodną z ICD-11, lekarz lub psycholog będzie określał dodatkowo, jaki jest poziom rozwoju intelektualnego i językowego Pacjenta/ki.
Serdecznie zapraszamy do udziału w szkoleniu online z cyklu Akademia Terapeuty PsychoMedic.pl, przygotowanego z myślą o studentach psychologii i szkół psychoterapii, psychologach, pedagogach, psychoterapeutach i psychiatrach zainteresowanych tematyką diagnozy psychologicznej. Program webinarium został opracowany w oparciu o nasze wieloletnie doświadczenie w interdyscyplinarnym diagnozowaniu ASD u dorosłych: jesteśmy nagradzanym ośrodkiem klinicznym, jednym z najczęściej polecanych Pacjentom, u których wskazana jest diagnostyka w kierunku zaburzeń ze spektrum.
Podczas spotkania, które poprowadzi mgr Agata Kowalska poruszymy między innymi takie zagadnienia, jak:
– Wstęp do diagnozy spektrum autyzmu u dorosłych;
– Jak przeprowadzić wywiad diagnostyczny z Pacjentem_ką i na co w szczególności zwrócić w jego trakcie uwagę?;
– Najczęstsze wątpliwości diagnostyczne – z czym można pomylić ASD i jak przeprowadzić diagnozę różnicową?
– MMPI-2, ADOS-2 i inne: jakie narzędzia i w jaki sposób wykorzystuje się najczęściej w trakcie diagnostyki zaburzeń ze spektrum? Jak dopasować testy psychologiczne do konkretnego Pacjenta_ki?
– Praca zespołowa w procesie diagnozy osób dorosłych ze spektrum autyzmu – jak efektywnie współpracować z innymi Specjalistami na rzecz Pacjenta i jak zarządzać procesem diagnozy interdyscyplinarnej;
– Omówienie procesu diagnostycznego na przykładach z praktyki klinicznej Prowadzącej.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, kliknij.